Kunst kan dorp weerbaarder maken

Kunst-georiënteerde gemeenschapsactiviteiten kunnen bijdragen aan het opbouwen van veerkracht in dorpen. Dergelijke projecten bieden de kans om inwoners meer met elkaar en hun gemeenschap te verbinden. Inwoners zijn vervolgens meer bereid en beter in staat om samen te werken en bij te dragen aan hun gemeenschap, waardoor ze weerbaarder worden tegen de uitdagingen waarmee zij geconfronteerd worden. Dat concludeert Gwenda van der Vaart. Zij promoveert op 26 maart aan de Rijksuniversiteit Groningen.

Van der Vaart deed participatief onderzoek in het Friese Pingjum, een dorp met ongeveer zeshonderd inwoners. Zij hield wandelinterviews en groepsgesprekken met dorpsbewoners en organiseerde een creatieve workshop die leidde tot een eendaagse tentoonstelling in het dorpshuis. Van der Vaart betrok de inwoners op die manier nauw bij het verzamelen van kennis over hun gemeenschap en haar veerkracht. Zij verschaft daarmee een rijk inzicht in de dorpservaringen en sense of place van de deelnemers, de kwesties die in de gemeenschap speelden en de omgeving waarin de lokale kunst en kunstenaars zich bevinden.

Geen wondermiddel

Van der Vaart pleit nadrukkelijk voor een genuanceerd perspectief op de effecten van kunst voor gemeenschappen. Kunst is geen wondermiddel, stelt de promovenda. De casestudie in Pingjum toont namelijk aan dat de invloed van kunst contextafhankelijk is, waarbij kunst zowel verbindende als verdelende effecten kan hebben voor verschillende (groepen) inwoners.

(tekst gaat verder onder de foto's)

Beter begrip van publieke reacties

Kunst-georiënteerde gemeenschapsactiviteiten lijken vooral een interessant middel te zijn voor veerkrachtbeleid dat is toegespitst op de dagelijkse leefwereld en lokale kennis in gemeenschappen, concludeert Van der Vaart. Dat bleek in Pingjum uit de manier waarop bewoners omgingen met (potentiële) veranderingen in hun landschap als gevolg van plannen voor een windmolenpark. Kunst wakkerde de emotionele banden van mensen met hun landschap aan, vergrootte hun kennis van de omgeving en zette mensen aan tot reflectie op de betekenissen die ze aan hun landschap toekennen, constateerde Van der Vaart. Kunst kan helpen om bij soortgelijke veranderingen in de leefomgeving een beter begrip te krijgen van publieke reacties. Dat kan vervolgens resulteren in effectievere planningsprocessen.

Veelzijdig inzicht

Van der Vaart toont tevens aan dat creatieve en kunst-georiënteerde onderzoeksmethoden aanzienlijke voordelen kunnen opleveren voor zowel onderzoekers als gemeenschappen. Zo kunnen deze methoden veelzijdig inzicht genereren doordat ze onderzoekers nieuwe manieren bieden om de ervaringen en opvattingen van mensen te begrijpen. Daarnaast bieden dergelijke methoden mogelijkheden aan onderzoekers om bij te dragen en “terug te geven” aan gemeenschappen. Daarmee onderstreept Van der Vaart de noodzaak om dergelijk onderzoek meer erkenning te geven en beter in te passen in het wetenschapsveld.

Meer informatie

• Contact: Gwenda van der Vaart, via de afdeling Communicatie, tel.: 050 363 4444
• Luister ook het interview met Van der Vaart bij Omrop Fryslân: Keunst tsjin krimp, is dat de takomst? (vragen in het Fries, antwoorden in het Nederlands)