Klaas van Berkel presenteert eerste deel geschiedenis van de RUG

Op vrijdag 12 september overhandigt Klaas van Berkel, hoogleraar geschiedenis aan de Rijksuniversiteit Groningen, het eerste deel van zijn integrale geschiedenis van de RUG aan de rector magnificus, prof.dr. Elmer Sterken. Van Berkel schreef Universiteit van het Noorden. Vier eeuwen academisch leven in Groningen ter gelegenheid van het 400 jarig bestaan van de universiteit.

Deel I begint in de late Middeleeuwen met een bespreking van de Aduarder Kring en eindigt met de ‘narrow escape’ in 1876, toen een nieuwe Wet op het hoger onderwijs het bestaan van de Groningse universiteit veilig stelde. De presentatie van het boek wordt voorafgegaan door een symposium over de betekenis van de academische vrijheid.

Academische vrijheid

Rode draad door het boek is het groeiende besef dat voor een universitaire gemeenschap academische vrijheid van essentieel belang is. Halverwege de negentiende eeuw was het de Groningse theoloog Hofstede de Groot die voor het eerst het principe van de academische vrijheid onder woorden bracht. In het boek worden de controverses over de vrijheid van de wetenschap nauwkeurig beschreven en geanalyseerd. Religie verdween langzaam naar de achtergrond, wetenschap werd een waarde op zichzelf.

Hoogte- en dieptepunten

In de eerste eeuwen van haar bestaan heeft de Groningse universiteit hoogtepunten en dieptepunten gekend. Belangrijke wetenschappers als de historicus Ubbo Emmius, de wiskundige Johann Bernoulli en de medicus Petrus Camper gaven de universiteit aanzien in binnen- en buitenland. Er waren evenwel ook tijden (rond 1800 en ook in het midden van de negentiende eeuw) dat het aantal studenten zo terugliep dat voor het voortbestaan van de universiteit gevreesd moest worden. De nauwe band tussen universiteit, stad en provincie heeft er toen steeds voor gezorgd dat de universiteit zulke tijden van crisis overwon en er zelfs sterker uit te voorschijn kwam.