Gewoner dan gedacht. De hellenistische heerserscultus van Antiochos I van Commagene

Promotie: mw. M.P. Schipperheijn, 16.15 uur, Academiegebouw, Broerstraat 5, Groningen

Proefschrift: Gewoner dan gedacht. De hellenistische heerserscultus van Antiochos I van Commagene

Promotor(s): prof.dr. J.N. Bremmer, prof.dr. O.M. van Nijf

Faculteit: Godgeleerdheid en Godsdienstwetenschappen

 

Hellenistische heerserscultus Antiochos I van Commagene gewoner dan gedacht

Marlies Schipperheijn onderzocht de hellenistische heerserscultus van Antiochos I van Commagene. Uit haar onderzoek blijkt dat deze heerserscultus geen extreme uitzondering was, zoals altijd is beweerd, maar een normale cultus ten tijde van het hellenisme.

Een heerserscultus is de aanbidding van een (sterfelijk) mens als god. Samen met de Romeinse keizercultus was het een een van de voorlopers van het christendom. Antiochos heeft in de eerste eeuw voor Christus een heersercultus gesticht die door moderne onderzoekers als een abnormaliteit wordt gezien. Hij combineerde voor de heiligdommen en theologie van zijn cultus de tradities van twee, in feite concurrerende culturen, de Griekse en de Iraanse. In de inscripties die zijn opgesteld in de diverse heiligdommen van zijn rijk, worden beide culturen letterlijk benoemd als de wortels van zijn cultus en heerschappij.

Door de cultus van Antiochos op drie hoofdpunten, te weten rituelen, participanten en theologie, te vergelijken met andere hellenistische heersersculten, weet Schipperheijn duidelijk te maken dat deze geen uitzondering was. Zijn cultus blijkt contemporaine religieuze en politieke tradities in sterke mate te volgen. De iconografie en theologie, vaak de centrale struikelblokken in het onderzoek, waren niet uitzonderlijk, hoogstens een lokale invulling van een breder hellenistisch fenomeen. Door de heerserscultus als typerend voor zijn tijd te beschouwen, komt er een nieuwe hoeveelheid aan materiaal ter beschikking voor de bestudering van hellenistische politieke en religieuze ontwikkelingen, die tot nog toe ten onrechte buiten beschouwing is gelaten.

Marlies Schipperheijn (Gendringen, 1978) studeerde Griekse en Latijnse taal en cultuur aan de Rijksuniversiteit Groningen. Ze promoveert aan de Faculteit Godgeleerdheid en Godsdienstwetenschap van de RUG.