The footprint of polar tourism: tourist behavior on cultural heritage sites in Antarctica and Svalbard

Promotie: dhr. R.M. Roura, 16.15 uur, Academiegebouw, Broerstraat 5, Groningen

Proefschrift: The footprint of polar tourism: tourist behavior on cultural heritage sites in Antarctica and Svalbard

Promotor(s): prof.dr. L. Hacquebord

Faculteit: Letteren

Veranderingen door pooltoerisme in kaart gebracht

Ricardo Roura deed onderzoek naar de invloed van het pooltoerisme op historische plaatsen in Antarctica en op Spitsbergen. Als gevolg van de groei van dit toerisme hebben die plekken de afgelopen decennia veranderingen ondergaan. Roura onderzocht deze veranderingen en de gevolgen ervan voor het lokale beheer. Hij concludeert dat toerisme minder effect heeft op de historische plaatsen dan natuurlijke processen. Het is onderdeel van een groter proces van verval. Maar toerisme heeft wel de neiging zich te richten op de kwetsbare waardebepalende elementen van die historische plaats.

Roura heeft het toerisme onderzocht vanuit het perspectief van de gedragsarcheologie, zoals die door Schiffer (2010) is omschreven. De toegepaste onderzoeksmethoden zijn: siteverkenning, etnografische waarnemingen en fotografische registratie. Het toeristisch gedrag omvat een scala aan handelingen die kunnen leiden tot interacties tussen toeristen, hun artefacten, en de historische plaatsen. Visuele en gehoorinteracties (instructies, verhalen) kunnen toeristen aantrekken of juist afstoten van de elementen die deel uitmaken van een historische plaats. De toestand en de samenhang van de historische plaatsen kunnen veranderen door vertrapping en andere handelingen. Hierdoor kan schade aan het archeologische bodemarchief ontstaan. De toeristische ‘voetafdruk’ bestaat uit een verzameling van gedragspatronen die zich ontwikkelen op verschillende tijdelijke, ruimtelijke en gedragsmatige niveaus.

Roura concludeert dat toerisme niet plaatsvindt op onveranderlijke plaatsen die ‘bevroren in de tijd’ zijn, maar veeleer op plaatsen die onderhevig zijn aan verval. Het is er onderdeel van en draagt bij aan dit proces. Toerisme kan de sporen van vroegere activiteiten uitwissen, zonder dat ze totaal verdwijnen. Het heeft minder effect op de historische plaatsen dan natuurlijke processen, maar heeft de neiging zich te richten op de kwetsbare waardebepalende elementen van die plaats.

Toerisme kan dus effect hebben op de cultuurhistorische waarde van historische plaatsen. Dit effect moet worden beperkt, ondanks het feit dat het een onderdeel is van het proces van verval van die historische plaatsen. Dit kan bereikt worden door het opstellen van een milieueffectrapportage, door de inzet van gediplomeerde gidsen met verantwoordelijkheid voor regelgeving en door speciale voorzorgsmaatregelen.

Ricardo Roura (Argentinië, 1961) studeerde filosofie aan Massey University, Nieuw-Zeeland. Hij verrichtte zijn onderzoek bij het Arctisch Centrum van de RUG. Roura is freelance consultant en werkt momenteel voor de Antarctic and Southern Ocean Coalition.