Mindmap

Een mindmap is een soort brainstorm op papier, waarmee je een vaag onderwerp kunt specificeren. Je kunt een mindmap maken aan het begin van je schrijftaak, maar het helpt ook als je op een dood spoor bent beland.

Zet je onderwerp in het midden van een stuk papier (in het voorbeeld: schrijfstrategieën) en al associërend noteer je daarom heen de ideeën en gedachten die onderwerp bij je oproept. Merk op dat in onderstaand voorbeeld de associaties linksboven (middelbareschoolmethodes) niet erg vruchtbaar blijken, in tegenstelling tot de associaties rechts (invloed schrijfgereedschap).

Topic schema

In een topicschema orden je je gedachten en je kennis over een onderwerp. Door jezelf te dwingen zo’n schema te maken kun je:

• losse ideeën clusteren en selecteren
• ontbrekende deelonderwerpen traceren
• gemakkelijker tot een scherpe invalshoek/probleemstelling komen
• je zicht op de materie vergroten

Werkwijze: breng een hiërarchische ordening aan in alles wat je weet en denkt over je onderwerp door een overkoepelend hoofdthema te noteren en daaronder de deelonderwerpen door middel van vertakkingen en 'knopen' een plaats te geven. Aan de structuur van je topicschema kun je zien of je plan voldoende samenhang en diepgang heeft: een topicschema met vertakkingen op slechts 1 niveau levert zeer waarschijnlijk een oppervlakkige en onsamenhangende tekst, van het type 'omgevallen kaartenbak', op. Zorg voor een verdergaande hiërarchische ordening en streef zoveel mogelijk naar een gelijk aantal niveaus per tak. Lukt dat niet helemaal, dan weet je over welke onderwerpen je nog informatie moet zoeken, of welke delen je eventueel moet schrappen of herordenen.

NB: een topicschema zit tussen mindmap en tekstplan in; een mindmap wordt geregeerd door losse ideeën en associaties, een topicschema door logisch en systematisch denkwerk, en een tekstplan door de structuur van de uiteindelijke tekst. Hieronder zie je een voorbeeld van een mindmap.

Tekstplan

Een tekstplan geeft de basisstructuur van de tekst-in-wording weer. Je zult pas een tekstplan kunnen maken als je het nodige denk-, lees- en onderzoekswerk hebt uitgevoerd. Toch kan zo’n plan ook functioneel zijn in eerdere en latere schrijf- of denkfasen. Zo kan het ontbrekende denkstappen in je redenering blootleggen. Ook kan het je helpen structurerende frasen te formuleren, die de lezer helpen de onderdelen van je tekst in het geheel te plaatsen (bijvoorbeeld: "In dit hoofdstuk wordt gepleit voor een nieuwe benadering van …"; "Wat is de betekenis van het voorafgaande voor…?" etcetera). Zo kan het maken van een tekstplan in verschillende productiefasen van je tekst een nuttig hulpmiddel zijn.

Bedenk overigens dat een tekstplan alleen functioneel zal zijn als je het werkelijk inhoud geeft. Volsta dus niet met een inhoudsloze opsomming van tekstonderdelen ( 'inleiding - resultaten/discussie - besluit'), maar geef per onderdeel zo concreet mogelijk aan wat de inhoud zal zijn.

NB: Waar de eenheden in een mindmap en een topic schema (clusters van) gedachten en ideeën zijn, corresponderen de eenheden in een tekstplan met de hoofdstukken, paragrafen en alinea’s van de te schrijven tekst.

Voorbeeld