‘Kijk niet naar het eindproduct, maar stel het proces centraal’

Heeft een scriptie of tentamen nog zin nu AI zich razendsnel ontwikkelt? Volgens Kai Yu Ma, academic teacher bij het UMCG en de RUG, hebben taalmodellen als ChatGPT een ingrijpende impact op het onderwijs. In deze eerste aflevering van de JTS Scholars vertelt hij over nieuwe onderwijsvormen en een open gesprek over AI met studenten.

Tekst: Jelle Posthuma

De doorbraak van ChatGPT zorgde bij veel collega-docenten in eerste instantie voor angst, vertelt Ma. Een technologie die studenten met één druk op de knop opdrachten of toetsen laat maken, zouden we als universiteit beter kunnen verbieden. Maar daar denkt de academic teacher anders over. ‘In mijn ogen is het een systeemtechnologie die onze manier van werken revolutionair verandert - dat gebeurt nu al. Het is onze taak als docenten om studenten hierop voor te bereiden.’

Taalmodellen kunnen de brug slaan tussen ons ‘warrige hoofd’, dat denkt in natuurlijke taal, en de gestructureerde manier waarop computers werken, legt Ma uit. Hij besluit dieper in de technologie te duiken. ‘Ik was een van de eersten die enthousiast reageerde op de mogelijkheden van AI in het onderwijs. Door het kijken van video’s en het lezen van wetenschappelijke artikelen leerde ik meer over AI modellen zoals ChatGPT. Daardoor werd ik ook steeds vaker gevraagd om workshops en werkgroepen over het onderwerp te geven.’

De kortste weg naar het papiertje

Inmiddels geldt de docent als een expert op het gebied van AI en onderwijstoepassingen. Volgens hem verandert kunstmatige intelligentie de onderwerpen die centraal staan in het curriculum, maar ook het onderwijs zelf. ‘In het onderwijs staan twee doelen centraal: het aanleren van kennis en vaardigheden, en het behalen van een accreditatie – het diploma. Idealiter ligt de nadruk vanuit de onderwijsinstelling op het eerste: de ontwikkeling van kennis en vaardigheden. Studenten daarentegen richten zich vaak vooral op het tweede doel: het behalen van het diploma, het ‘papiertje’.’

Als het even kan  zoeken studenten de kortste weg naar het diploma, vervolgt Ma. In het uiterste geval is er sprake van valsspelen, bijvoorbeeld door fraude. ‘ChatGPT maakt het mogelijk om een verslag of opdracht te laten maken. Dat kon vroeger ook, bijvoorbeeld door spiekbriefjes of een ghostwriter, maar de drempel is veel lager geworden. Een student kan met behulp van AI een accreditatie behalen, zonder de benodigde vaardigheden zelf te kunnen tonen.’

De nieuwe technologie zorgt voor wantrouwen tussen studenten en docenten, stelt hij. Voor veel docenten is het een reden om AI-technologie te verbannen. Maar betrouwbare AI fraudedetectie bestaat tot op heden niet, en er is volgens Ma geen makkelijke manier om na te gaan of iets gegenereerd is.

Stel het proces centraal

De docent pleit daarom voor een andere benadering van kunstmatige intelligentie in het onderwijs. Hij wijst op de verschillende stappen binnen het leerproces. Voorheen begonnen studenten bij de basis: het onthouden en reproduceren van informatie, en werkten zij geleidelijk toe naar het zelfstandig creëren van bijvoorbeeld een verslag of thesis. Door de opkomst van tools zoals ChatGPT kunnen studenten die eerste stappen ogenschijnlijk overslaan en kunnen ze direct bij de laatste fase belanden. Daarom is het belangrijk om het leerproces anders te beoordelen en in te richten.

Er zijn gesprekken binnen de universiteit of studenten nog wel een thesis moeten schrijven, vertelt de docent. Misschien is het schrijven van een goede prompt (een instructie voor AI, red.) wel belangrijker. ‘We moeten niet langer kijken naar het eindproduct, zoals de toets of het verslag, maar naar het proces.’ Want dat proces is weldegelijk belangrijk, vervolgt hij. Studenten moeten over de vaardigheden beschikken om kritisch te reflecteren op de uitkomst. ‘Stel dat ChatGPT vijf opties geeft, dan moet je als student nog steeds de beste kunnen kiezen. En als geen van die opties voldoet, moet je zelf een zesde bedenken. Het genereren is niet moeilijk, het kritisch beoordelen van informatie wél.’

Maatwerk en open gesprek

Daarbij zorgt het proces, het zelf iets doormaken, voor doorzettingsvermogen. ‘Het staren naar een leeg scherm, het ongemak dat daarbij hoort, en vervolgens zelf iets creëren, is een waardevolle vaardigheid. Het geeft betekenis aan je werk. Bovendien helpt schrijven bij het ordenen van je gedachten en het formuleren van je mening. Soms is het goed om ChatGPT toe te staan, maar AI kan het proces ook verstoren, omdat studenten direct bij de eindstap terechtkomen. Dat vraagt om goede begeleiding en maatwerk.’

De vraag is hoe docenten het proces op een efficiënte manier gaan beoordelen. ‘Een eindverslag of toets beoordelen, is relatief eenvoudig. Een proces beoordelen is veel complexer. Hoe dat precies moet in een wereld met AI, weten we nog niet.’ Ma pleit bovenal voor een open gesprek tussen studenten en docenten over AI. ‘Het wordt erg veel gebruikt door studenten, maar ze zijn bang om er openlijk over te spreken. Het is aan docenten om duidelijk te maken dat sommige technologieën het leerproces belemmeren, en dat het niet draait om het diploma of een cum laude-beoordeling, maar om de vaardigheden die je voor later opdoet.’

Het ‘open gesprek’ wordt volgens hem nog veel te weinig gevoerd binnen de muren van de academie. Het onderwijs loopt altijd achter, stelt de docent. ‘We werken in logge organisaties, terwijl de AI-technologie ontzettend snel gaat. Binnen de instellingen gelden inmiddels regels voor het gebruik van AI, maar die zijn opgesteld met de mogelijkheden van de chatbots in 2023. Inmiddels zijn deze regels alweer ingehaald door nieuwe technologie, zoals AI-agents, die complexere taken kunnen zonder de tussenkomst van een mens.’

Onderwijsproces verbeteren

Met het JTS Scholarship wil Ma de implementatie van kunstmatige intelligentie in het onderwijs verder onderzoeken. Een voorbeeld is de inzet van AI-tools in het onderwijs. ‘Geneeskundestudenten leren klinisch redeneren tijdens hun opleiding. Een complexe taak, waarvoor ze nu gebruik maken van rollenspellen met andere studenten of acteurs. Ik werk aan een AI-simulatie voor dit rollenspel om dergelijke vaardigheden aan te leren. Het mooie is dat deze technologie altijd beschikbaar is.’

Ook wil hij met het Scholarship het debat over AI binnen de academische wereld blijven voeren. ‘Mijn belangrijkste vraag is hoe we kunstmatige intelligentie kunnen inzetten om het onderwijsproces te verbeteren. Dat kan met behulp van AI-tools, maar we kunnen er ook heel bewust voor kiezen om voor bepaalde vaardigheden juist geen AI te gebruiken.’