Tuning the self. George Herbert’s poetry as cognitive behavior

Promotie: dhr. E. van Es, 12.45 uur, Academiegebouw, Broerstraat 5, Groningen

Proefschrift: Tuning the self. George Herbert’s poetry as cognitive behavior

Promotor(s): prof.dr. B.P. Heusden, prof.dr. H.E. Wilcox

Faculteit: Letteren

Gedichten George Herbert (1593-1633) ingezet voor zijn pastorale visie op het leven

Eelco van Es analyseerde de poëzie van de Engelse dominee en dichter George Herbert (1593-1633) middels een cognitieve theorie van kunst en cultuur; poëzie wordt beschouwd als een specifieke manier om de fysieke en mentale staat van de lezer te beïnvloeden. Dit betekent dat er niet zozeer wordt geprobeerd om de betekenis van Herberts gedichten vast te stellen, als wel om hun functie te bepalen binnen zijn pastorale, christelijke visie op het leven.

Herberts visie, die hij uiteenzet in enkele traktaten, stoelt op een enkel principe: matiging (‘temperance’). De mens dient zich te matigen, zodat diens leven door God kan worden bepaald. Herbert zet uiteen dat matiging op vele niveaus dient te gebeuren: lichamelijk, in de directe fysieke omgeving (huis en kerk), mentaal en sociaal. Een voorwaarde voor matiging is zelfkennis: ieder individu moet voor zichzelf bepalen hoe het eigen evenwicht het beste kan worden bewaard. Herbert lijkt erop te wijzen dat zijn poëzie de lezer de weg kan wijzen naar zelfkennis en dus naar matiging. Hoe dit in zijn werk dient te gaan maakt hij echter niet duidelijk. Om deze functie van poëzie beter te begrijpen gebruikt Van Es in dit onderzoek een cognitief kader, voornamelijk gebaseerd op het werk van Merlin Donald. Donalds model van de menselijke cognitieve evolutie levert een verklaring voor de zelfreflexieve, matigende werking van poëzie. In deze theorie is poëzie een vorm van zelfkennis (of meta-cognitie), kennis die mimetisch, nabootsend, wordt gegenereerd.

Eelco van Es (Eindhoven, 1979) studeerde Engelse taal en cultuur aan de Rijksuniversiteit Groningen. Hij verrichtte zijn onderzoek bij het ICOG aan de Faculteit der Letteren. Van Es is tijdelijk docent bij de opleiding Kunsten, Cultuur en Media van de RUG. Daarnaast is hij gemeentedichter van Emmen en vaste medewerker van www.decontrabas.com.