Self-organization on mudflats
Promotie: dhr. E.O. Folmer, 16.15 uur, Academiegebouw, Broerstraat 5, Groningen
Proefschrift: Self-organization on mudflats
Promotor(s): prof.dr. T. Piersma, prof.dr. H. Olff
Faculteit: Wiskunde en Natuurwetenschappen
Zelforganisatie bij steltlopers en zeegras op het wad
De huidige verspreidingsmodellen voor sociale dieren schieten tekort omdat ze geen rekening houden met het feit dat er naast competitie ook aantrekking tussen soortgenoten plaatsvindt, concludeert Eelke Folmer in zijn proefschrift. Hij deed onderzoek naar 'zelforganisatie' op wadvlaktes, zowel bij groepen foeragerende steltlopers als bij zeegrasvegetaties.
Bij een bioloog die met zijn verrekijker op het wad voedselzoekende vogels observeert, borrelen allerlei vragen op: Waarom zit uitgerekend daar zo'n grote groep kanoeten? Waarom lopen die wulpen daar verderop zover van elkaar af? Lopen ze daar op goed geluk of is het 'een educated guess' juist daar extra veel bodemdieren aan te treffen? Bodemmonsters, waarnemingen, tellingen, ze leveren een schat aan informatie op. Maar om in al die data ecologische patronen te kunnen ontdekken, is een uiterst ingewikkelde puzzel. Met computers en ruimtelijk statistische technieken en recursieve structurele modellen is het mogelijk enigszins orde in de chaos te brengen en processen van zelforganisatie bloot te leggen.
Zelforganisatie - een proces waarbij structuren en patronen op systeemniveau ontstaan ten gevolge van herhaalde interacties en terugkoppelingen tussen de elementen - ligt ten grondslag aan vele natuurlijke verschijnselen. Twee voorbeelden hiervan in de ecologie zijn de keuze van de foerageerlocaties van steltlopers en de ontwikkeling van zeegrasvelden.
De eerste casus heeft Folmer onderzocht met behulp van simulaties en ruimtelijk statistische modellen, geschat op basis van waarnemingen in de Waddenzee. Zijn onderzoek bevestigt de hypothese dat foerageerverspreidingen bepaald worden door voedselbeschikbaarheid en aantrekking tussen individuen. Individuen trekken elkaar aan omdat dat de aanwezigheid van soortgenoten de beschikbaarheid van voedsel signaleert en het risico om ten prooi te vallen verkleint. Een ander resultaat van zijn onderzoek is de ontwikkeling, toetsing en toepassing van een methode om de effecten van de onderlinge aantrekkingskracht statistisch te schatten, rekening houdend met exogene factoren. Een belangrijke conclusie is dat de huidige foerageermodellen, die gebaseerd zijn op competitie en exogene factoren, tekortschieten om ruimtelijke foerageerpatronente verklaren.
De tweede casus onderzocht Folmer op basis van remote sensing data en lokale metingen in intergetijde zeegrasvelden op de Banc d’Arguin, Mauritanië. Uit dit onderzoek blijkt dat zeegras de eigen ontwikkeling controleert via het 'invangen' van fijn sediment. Dit heeft een negatief effect op de dichtheid van zeegras omdat het sediment zuurstoftekort veroorzaakt, waardoor het voor de zeegraswortels giftige waterstofsulfide ontstaat. Ook dit systeem wordt dus gekarakteriseerd door een wisselwerking tussen exogene en endogene factoren. Een belangrijke conclusie is dat met gebruik van niet- recursieve structurele modellen, gebaseerd op cross-sectie data die verschillende stadia van ontwikkeling representeren, inzicht verkregen kan worden in de ontwikkeling van een zeegrasveld in de tijd.
Eelke Folmer (Sneek, 1976) studeerde biologie aan de Rijksuniversiteit Groningen, waar hij zijn promotieonderzoek deed bij de afdeling Dierecologie van het Centre for Ecological and Evolutionary Studies (CEES). Zijn onderzoek werd gefinancierd door een NWO breedtestrategie. Inmiddels is hij werkzaam bij het Koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek van de Zee (NIOZ), als postdoctoraal onderzoeker en zelfstandig ondernemer.
Laatst gewijzigd: | 13 maart 2020 01:00 |
Meer nieuws
-
01 oktober 2025
In de Wetenschap-podcast: Ajay Kottapalli over zeehondensnorharen en ultragevoelige sensoren
'In de Wetenschap' is de podcast van de Rijksuniversiteit Groningen. In deze aflevering hebben we Ajay Kottapalli te gast, universitair hoofddocent aan het Engineering and Technology Institute Groningen en medeoprichter van de start-up Sencilia.
-
30 september 2025
Luitenant-generaal Elanor Boekholt-O’Sullivan ontvangt Aletta Jacobsprijs 2026
De Aletta Jacobsprijs 2026 van de Rijksuniversiteit Groningen (RUG) is toegekend aan Elanor Boekholt-O’Sullivan, de eerste vrouwelijke luitenant-generaal bij de Nederlandse krijgsmacht. De Aletta Jacobsprijs wordt op vrijdag 6 maart 2026 uitgereikt...
-
25 september 2025
RUG onderzoeker brengt invloed geluid Waddenzee in kaart
Met een subsidie van het Waddenfonds en het ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur gaat RUG professor Britas Klemens Eriksson onderzoek doen naar de invloed van geluid op het onderwaterleven in de Waddenzee.