Filosofie van de natuurwetenschappen (2003-2004)

Docenten: Prof. Dr. T. Kuipers, m.m.v. Prof. Dr. D. Atkinson, Prof. Dr. W. van Delden en Prof. Dr. W. Nieuwpoort

Vakcode: FI033TK

Tijd en plaats: periode: 2e kwartaal (11 nov. 2003 - 27 jan. 2004), t ijd: 16.15 - 18. 00 uur, p laats: Harmoniegebouw, Zaal G. Diephuiszaal, H. 14.026, via voorplein linker ingang onder boogdoorgang, zaal links

Studielast : 5 EC

Toelichting:

In de cursus komen een aantal belangrijke thema's uit de filosofie van de natuurwetenschappen aan de orde, steeds aan de hand van concrete voorbeelden.

Naast zes algemene colleges, zullen er drie colleges gegeven worden door beoefenaren van repectievelijk natuurkunde, scheikunde en biologie over de historische, methodologische, en conceptuele achtergronden van drie van de belangrijkste natuurwetenschappelijke theorieën: Atkinson over de relativiteitstheorie (op 18 nov.), Nieuwpoort over de moleculetheorie (op 9 dec.) en Van Delden over de evolutietheorie (op 13 jan.).

In de zes door Kuipers te geven algemene colleges zullen, eveneens aan de hand van voorbeelden, de volgende vragen op de voorgrond staan. Hoe zitten succesvolle theorieën en onderzoeksprogramma's in elkaar? Is een onderscheid tussen observatie- en theoretische termen houdbaar en wat betekent dat voor het realisme-instrumentalisme debat? Wat is de structuur van causale en functionele verklaringen en zijn de laatste wel respectabel? Hoe verhouden holisme en reductionisme zich tot elkaar? Hoe vindt toetsing en evaluatie van hypothesen plaats en wanneer is er sprake van vooruitgang? Is er een goed onderscheid te maken tussen wetenschap en pseudo­wetenschap?

Verder zal aandacht besteed worden aan de aard van ontwerponderzoek in de technische natuurwetenschappen, aan computationele vormen van theorie-ontdekking, -evaluatie en -revisie, en aan onderzoeksethiek.

D.m.v. een leerboek op het gebied van de filosofie van de natuurkunde, de scheikunde of de biologie wordt men in de gelegenheid gesteld door zelfstudie voor het tentamen dieper in te gaan op de specifieke filosofische en methodologische problemen van de eigen voorkeursdiscipline.

De tentamenstof bestaat derhalve uit de collegestof, een boeksynopsis, een reader en één leerboek naar keuze uit drie.

Verplichte literatuur:

- Theo Kuipers, Structures in Scientific Cognition , synopsis Structures in Science , zie onder aanbevolen literatuur, verkrijgbaar op het filosofisch Instituut, A-weg 30, kr. 134 tussen 9 en 12 uur. Ca. 5 Euro.

- Reader met teksten over de relativiteitstheorie, moleculetheorie en evolutietheorie, verkrijgbaar op het filosofisch Instituut, A-weg 30, kr. 134 tussen 9 en 12 uur. Ca. 5 Euro.

- Één leerboek naar keuze, afhankelijk van studierichting:

Natuurkunde : Lawrence Sklar, Philosophy of Physics , Oxford UP, (1992) 2002 (reprint), 33.50 Euro, ISBN: 0-19-875138-9 (pbk).

Scheikunde : J. van Brakel, Philosophy of Chemistry , Leuven UP, 2000, 21 Euro, ISBN: 90-5867-063-5 (pbk).

Biologie : Elliott Sober, Philosophy of Biology, Westview Press, 2000 ² , ca. 35 Euro, ISBN: 0-8133-9125-1 (pbk).

Aanbevolen Literatuur:

» Algemeeen:

---Theo Kuipers, Structures in Science. Heuristic Patterns based on Cognitive Structures , Synthese Library, Vol. 301, Kluwer AP, Dordrecht, 2001, ISBN 0-7923-6086-9, 140 Euro (60 Euro bij bestelling van minimaal 6 ex.).

--- Merrilee Salmon et al., Introduction to the Philosophy of Science , Hacket Publishing Cy, Indianapolis/Cambridge, (1992) 1999 (reprint), ISBN: 0-87220-450-2 (pbk), 32 Euro.

» Voor natuur- en scheikunde:

--- Jan Hilgevoord (ed.), Physics and Our View of the World , Cambridge Universty Press, 1994, ISBN: 0521453720 (pbk), ca. 25 Euro.

--- Stephen Kellert, In the wake of chaos , University of Chicago Press, 1993, ISBN: 0-226-42976-8 (pbk), 17.50 Euro.

--- Steven Weinberg, Dreams of a Final Theory , Hutchinson, London, 1993, ISBN 0-679-74408-8, (pbk), ca. 15 Euro.

» Voor biologie en geneeskunde:

--- Martin Mahner en Mario Bunge, Foundations of Biophilosophy , Springer, Berlijn, 3-540-61838-4, ca 75 Euro.

--- Kenneth Schaffner, Discovery and Explanation in Biology and Medicine , University of Chicago Press, 1993, ISBN: 0-226-73592-3 (pbk), ca. 35 Euro.

Toets: Schriftelijk tentamen op 27 januari 2004.

Bestemd voor: De cursus is primair bestemd voor derdejaars, eventueel tweede of vierdejaars, studenten natuurkunde, scheikunde en biologie, maar is daarnaast ook toegankelijk voor andere FWN-studenten, alsmede voor filosofie-studenten en andere RUG-studenten die zich willen verdiepen in de filosofie van de natuurwetenschappen.

Toegang: Een inleiding wetenschapsfilosofie, bijv. het AVV-college Kleurrijke Wetenschapsfilosofie en -ethiek , strekt tot aanbeveling.

Frequentie: Jaarlijks.