Stefan Hertmans: Oorlog en Terpentijn

Oorlog en terpentijn van Stefan Hertmans verscheen in augustus 2013. Vlaamse en Nederlandse critici noemden het een meesterwerk en ook de lezers waren enthousiast. Het boek stond maandenlang op de bestsellerlijsten en na de toekenning van de AKO Literatuurprijs, in november 2014, schoot het opnieuw naar de hoogste plaatsen van de top tien, zowel in Vlaanderen als in Nederland. Uiteraard speelt de Eerste Wereldoorlog in dit grote succes een belangrijke rol.

De herdenking van de Grote Oorlog nam in 2014 grote vormen aan en kon op veel belangstelling rekenen. Een stroom van publicaties verscheen en Oorlog en terpentijn sluit daarbij aan; het middendeel van de roman is een levendige oorlogsroman à la Im Westen nichts Neues van Remarque. Dat deel is gebaseerd op de oorlogsherinneringen die Urbain Martien, grootvader van de schrijver, jaren later heeft opgetekend. Maar Oorlog en terpentijn is veel meer dan een verslag van gruwelijke oorlogservaringen. Het is het levensverhaal van Urbain Martien, oorlogsheld en zondagsschilder, het is een familiegeschiedenis, een sociale geschiedenis van een hele Vlaamse generatie, het is ook een autobiografisch onderzoek van de schrijver naar zijn wortels.

Oorlog en terpentijn presenteert zich op het eerste gezicht als een documentaire, een werk van non-fictie, maar de aanduiding ‘roman’ op de kaft staat er terecht. Bij nadere beschouwing blijkt het bovenal een werk van verbeelding te zijn; de feitelijkheden en authentieke herinneringen zijn onderdeel geworden van een ingenieus literair bouwwerk, waarin enkele grote thema’s worden uitgediept die uitstijgen boven de historische actualiteit. Die stelling zal Prof. dr. Erica van Boven in deze Spraakmakende Boeken lezing uitwerken en toelichten.