'Ben ik soms geen vrouw?' Slavernij, de kerk en gender

Jaarlijkse Studiedag Religie en Gender

De titel van deze studiedag is een citaat van de Afro-Amerikaanse activiste en evangeliste Sojourner Truth (1797-1883). Zij protesteerde hiermee tegen de dubbele discriminatie die haar als Afro-Amerikaanse en als vrouw ten deel viel. Het citaat maakt duidelijk hoe racisme haar menselijkheid ontkent, door haar niet als vrouw te beschouwen of te erkennen. Op de studiedag wordt aandacht besteed aan het verband tussen religie, in het bijzonder het christendom, gender en slavernij. Slavernij werd enerzijds met een beroep op de bijbel verdedigd, anderzijds waren er christenen die juist daarop hun verzet tegen slavernij baseerden. Vrouwelijke slaafgemaakten waren alleen al extra kwetsbaar voor seksueel geweld, in al zijn vormen: van gewelddadige verkrachting tot een relatie met de meester, waarbij ‘neen’ uiteraard geen optie was. Dit geldt ook voor hedendaagse vormen van slavernij zoals vrouwenhandel.

De slavernij is sinds 1 juli 1863 afgeschaft. Het duurde toen nog tien jaar voor de slaafgemaakten in Suriname werkelijk vrij waren: om de plantage-eigenaren niet van de ene op de andere dag van hun arbeidskrachten te beroven, werden zij gedwongen nog tien jaar door te werken tegen een minimaal loon. Aandacht voor het onrecht dat de slavernij was en voor hoe dit ook tegenwoordig nog doorwerkt in onderdrukking en racisme is er pas sinds kort, vooral door toedoen van nakomelingen van de slaafgemaakten. Sinds 1955 is Ketikoti, de dag van die bevrijding, een nationale feestdag in Suriname. In Nederland wordt deze dag sinds 2009 herdacht bij het slavernijmonument in Amsterdam, dat daar sinds 2002 staat. In Rotterdam verscheen er in 2013 een dergelijk monument. Belangrijke mijlpaal was ook de tentoonstelling over slavernij in het Rijksmuseum in 2021.

Onderzoek naar rol kerk in slavernij

Onlangs maakten de PThU en de PKN bekend onderzoek te starten naar de rol van de kerk in slavernij, want slavernij werd enerzijds met een beroep op de bijbel verdedigd, anderzijds waren er christenen die juist daarop hun verzet tegen slavernij baseerden. Ook andere kerken maakten dergelijke voornemens bekend, terwijl de Stichting Groninger Kerken in het jaar 2022 een manifestatie organiseert, waar ook ons evenement bij aansluit. Op de studiedag wordt aandacht besteed aan het verband tussen religie, in het bijzonder het christendom, gender en slavernij.

Praktische informatie

• Organisatie: Anne-Claire Mulder (PThU) en Mathilde van Dijk (RUG) in samenwerking met de Stichting Groninger Kerken, in het kader van de manifestatie ‘ Bitterzoet Erfgoed ’.
• Inlichtingen bij: Anne-Claire Mulder of Mathilde van Dijk
• Opgave bij: receptie.ggw rug.nl
• Spreeksters o.a.: Cynthia McLeod, Barbara Henkes (RUG), Annette Merz (PThU), Dorottya Nagy (PThU).
• Locatie: online, na opgave wordt een link gestuurd.

Het citaat van Sojourner Truth komt uit een toespraak die zij in 1851 hield in Akron, Ohio op een conventie voor vrouwenrechten. De volledige tekst is te vinden op Sojourner Truth: Ain't I A Woman? (U.S. National Park Service)