Online ratings veelbelovend wapen in strijd tegen nepnieuws

Nepnieuws op social media wordt beter herkend als lezers kunnen aangeven dat de informatie onjuist is, zo blijkt uit onderzoek van socioloog Jonas Stein. Volgens Stein is het gebruik van een openbaar ratingsysteem dan ook een veelbelovend wapen in de strijd tegen niet kloppende informatie, al maakt het wel uit door wie de ratings gegeven worden.

Hoe kun je desinformatie op social media tegengaan? Deze vraag staat centraal in het promotieonderzoek van socioloog Jonas Stein. In een onlangs gepubliceerd artikel onderzocht hij of onjuiste informatie beter herkend wordt als er beoordelingen van anderen bij vermeld staan. Vergelijkbare openbare rating-systemen worden al met succes gebruikt voor bijvoorbeeld online producten of restaurants.

Beter herkennen

Stein en zijn collega’s lieten 4.000 Amerikaanse proefpersonen informatie als ‘waar’ of ‘niet waar’ beoordelen. Zo moesten ze bijvoorbeeld aangeven of het klopt dat door de mens veroorzaakte CO2-uitstoot het risico op natuurbranden vergroot (waar). Een deel van de proefpersonen kon voordat zij zelf de stellingen beoordeelden, zien wat hun voorgangers hadden geantwoord. De proefpersonen die deze ratings konden zien, bleken beter in staat om nepnieuws te herkennen dan de proefpersonen die geen toegang tot deze informatie hadden.

Negatieve spiraal

Maar, zo blijkt uit het onderzoek, het maakt wel uit wie de beoordelingen gegeven hebben. Ratings gebaseerd op de oordelen van een diverse groep waren accurater dan die van een homogene groep. Stein: ‘We zagen dat wanneer alle beoordelaars bijvoorbeeld dezelfde politieke opvattingen hebben dit tot onjuiste ratings kan leiden. Deze onjuiste ratings zorgen er op hun beurt weer voor dat anderen gaan geloven dat het nepnieuws waar is. In zo’n geval werkt een rating-systeem dus eigenlijk averechts en zorgt het ervoor dat mensen minder kritisch zijn’.

Veelbelovend

Op basis van zijn onderzoek concludeert Stein dat ratings mogelijk een efficiënte manier zijn om nepnieuws tegen te gaan op platforms waar mensen veel in verbinding staan met anderen die andere standpunten dan zij hebben. ‘We waren blij om te zien dat op die platforms ratings ervoor zorgen dat mensen onjuiste informatie beter herkennen, want deze methode is sneller en goedkoper dan wanneer je bijvoorbeeld een professional de informatie zou laten factchecken’. Voor platforms waar minder diversiteit is, is er nog werk aan de winkel voor een rating-systeem ingezet kan worden. ‘Zulke platforms moeten eerst werken aan het verminderen van segregatie’.

• Stein, J., Frey, V., & van de Rijt, A. (2023). Realtime user ratings as a strategy for combatting misinformation: An experimental study. Scientific Reports, 13, 1626 (2023). https://doi.org/10.1038/s41598-023-28597-x