Groningse wetenschappers: middencoalitie GLPvdA, VVD, NSC, D66 en BBB minder kans op breekpunten dan rechtse met PVV

Komen de rechtse partijen er op het punt van de rechtstaat niet uit, dan heeft een middencoalitie een goede kans. Die heeft minder kans op breekpunten dan een rechtse. Dit concluderen sociologen Liza van den Enk, Jelmer Draaijer, dr. Jacob Dijkstra en prof. dr. Frans Stokman van de Rijksuniversiteit Groningen op basis van het REX Decide Model.

Zij presenteren hun voorspellingen voor twee mogelijke meerderheidscoalities: de rechtse coalitie PVV, VVD, NSC, BBB en de middencoalitie GLPvdA, VVD, NSC, D66 en BBB in het rapport ‘Coalitievoorspellingen.’ 

Voor de rechtse coalitie - PVV, VVD, NSC & BBB -  is de eerste voorwaarde dat ze er op het issue rechtstaat uit zullen komen, een issue dat in deze voorspellingen niet is meegenomen. Pas wanneer zij daarin slagen, zullen de issues die voor het model zijn geselecteerd aan bod komen. Op het issue zorg is er een kans dat deze vier partijen er niet uit komen, en op het issue woningtekort is er een grote kans dat de partijen er niet uit komen. De standpunten van de partijen wijken op deze issues te veel van elkaar af, terwijl zij wel een groot belang hechten om hun standpunt op deze issues te realiseren.

Voor de midden coalitie  - GLPvdA, VVD, NSC, D66 & BBB - is het onzeker dat zij op de issues woningtekort en duurzaamheid particulieren tot overeenstemming komen. Op het issue stikstof is er zelfs een grote kans dat zij daar niet tot overeenstemming komen.

Voor de VVD blijkt het op inhoudelijke punten aantrekkelijker om aan een midden coalitie deel te nemen, voor de NSC maakt het erg weinig uit aan welke coalitie zij deelneemt, en voor de BBB is de rechtse coalitie het meest aantrekkelijk.

Zevende keer: eerdere voorspellingen kwamen uit

Dit is de zevende keer dat ze de Groningers voorspellingen doen. Dit naar aanleiding van de Tweede Kamerverkiezingen van 22 november 2023.

In 2021 werd correct voorspeld dat een coalitie van VVD, D66, CDA en CU het niet eens zou worden over migratie. Dit feit leidde namelijk tot nieuwe onderhandelingen slechts 2,5 jaar later.

De huidige voorspelling richt zich op twee mogelijke meerderheidscoalities: de rechtse coalitie van PVV, VVD, NSC & BBB, die momenteel aan het onderhandelen is, en als tweede de midden coalitie GLPvdA, VVD, NSC, D66 & BBB, die nog weinig aandacht heeft gekregen in de media maar is de enige realistische optie voor een meerderheidscoalitie in zowel de Eerste als Tweede Kamer.

Tien issues geselecteerd

De voorspellingen zijn gemaakt op basis van het REX Decide Model, waarmee de Groningse sociologen eerder goede resultaten behaalden. Op basis van het model zijn onderhandelingen tussen de partijen gesimuleerd. Het model bepaalt de uitkomst op tien issues, op basis van de relatieve invloed van partijen (power), hun positie op de issues (positie) en de waarde die zij aan de issues hechten (belang). Het rapport concludeert hoe beide meerderheidscoalities de onderhandelingen door zullen komen.

De voorspelling is gebaseerd op een analyse van verkiezingsdebatten, -programma's, de Stemwijzer en het Kieskompas. Hieruit hebben ze een lijst van tien onderhandelingspunten opgesteld, waarvan wordt verwacht dat ze cruciaal zullen zijn in de huidige en toekomstige onderhandelingen:

1. Nederland moet zich inzetten voor het klimaat, ook als andere landen dit niet doen.

2. Het bouwen van woonwijken op landbouwgrond moet makkelijker worden.

3. Minimumloon moet omhoog naar 16 euro.

4. Eigen risico moet worden afgeschaft.

5. Aantal migranten.

6. Er moet meer samenwerking komen binnen de Europese Unie.

7. De belasting op vermogen boven de 57.000 euro moet omhoog.

8. Stikstofreductie in 2035: omgevingswaarden voor stikstofreductie.

9. Energie moet duurzamer, ook als de energierekening dan duurder wordt.

10. Afbouw steun verduurzaming bedrijven.

Het REX Decide Model

Het REX Decide Model houdt rekening met de relatieve invloed van elke partij in de onderhandelingen, analyseert de standpunten van partijen op tien cruciale onderwerpen ent weegt de waarde die partijen hechten aan elk van de tien issues.

Het model simuleert reeksen bilaterale ruilen tussen partijen, waarbij ze posities op minder belangrijke issues kunnen opgeven in ruil voor tegemoetkomingen op belangrijkere onderwerpen. De simulatie omvat tien onderhandelingsrondes. Vanwege de complexiteit en onzekerheid van echte onderhandelingen, omvat het model ook een toevalsfactor. Deze factor, binnen vooraf bepaalde grenzen, speelt een rol bij het mede bepalen van het uiteindelijke akkoord.

Het uiteindelijke resultaat van het REX Decide Model is een voorspeld onderhandelingsakkoord, waarbij het model niet alleen een gemiddeld akkoord genereert, maar ook een bandbreedte aangeeft waarbinnen het werkelijke akkoord volgens het model kan liggen.

Lees het volledige rapport 'Voorspelling Coalitieakkoord 2023 - 2024'