Meten is weten: de effectiviteit van digitale transformatie binnen bedrijven

Iedereen kent de uitdrukking ‘kennis is macht’. Deze is gegarandeerd van toepassing op het werkveld van digitalisering. Kennis over de effectiviteit van digitale inspanningen zal de toekomst van uw organisatie dan ook zeker ten goede komen. In dit artikel delen we de belangrijkste inzichten uit een van onze meest recente onderzoeksprojecten over het meten van digitale transformatie.

Door: Nicolai Fabian, wetenschappelijk onderzoeker Groningen Digital Business Centre (GDBC), Rijksuniversiteit Groningen

Maar eerst, wat is digitale transformatie? Als we de wetenschappelijke literatuur erop natrekken, vinden we de volgende definitie: digitale transformatie is de ‘verandering van een bedrijf in het gebruik van digitale technologieën om nieuwe manieren van waarde creatie en toe-eigening tot stand te brengen en zo een nieuw digitaal businessmodel te ontwikkelen’ [1]. Voor digitale transformatie zal het businessmodel van een organisatie dus moeten veranderen, maar ook de digitale middelen.

Waarom meten van digitale transformatie?

Digitale transformatie is een topprioriteit voor bedrijven en organisaties; hun toekomstbestendigheid is hier immers van afhankelijk. Gemiste kansen op dit gebied hebben in het verleden geleid tot problemen in sectoren als de detailhandel en de logistiek. Daarnaast hebben veel gevestigde bedrijven een deel van hun marktaandeel verloren of, erger nog, zijn hun positie op de markt kwijtgeraakt. Kennis van digitale transformatie is daarom cruciaal, en om inspanningen op dit gebied te kunnen beoordelen, is het meten ervan noodzakelijk.

Helaas was er tot op heden geen erkende meting beschikbaar. Hoewel sommige bedrijven (adviesbureaus bijvoorbeeld) hun eigen metingen ontwikkeld hebben, is er van bewezen effectieve metingen – dus op basis van wetenschappelijk onderzoek – nog geen sprake geweest.

Hoe wij digitale transformatie hebben gemeten

Daarom hebben wij onze zinnen gezet op het ontwikkelen van een effectieve meetmethode voor digitale transformatie. Wij hebben daartoe academisch onderzoek gecombineerd met praktische inzichten uit digitale inspanningen van bestaande bedrijven. Anders gezegd, we hebben het beste uit de theorie en praktijk samengebracht om digitale transformatie zo optimaal mogelijk te meten.

Hoe zijn we vervolgens te werk gegaan? Allereerst hebben we ons gericht op kleine tot middelgrote ondernemingen, met niet meer dan 500 werknemers. De reden hiervoor is dat zij een aanzienlijk aandeel hebben in innovatie en in veel Europese landen goed zijn voor meer dan 50% van de gegenereerde banen. Ten tweede hebben wij ons gericht op gevestigde bedrijven i.p.v. startende bedrijven; wij gingen er namelijk vanuit dat startende bedrijven (zonder enige voorgeschiedenis) anders functioneren dan bedrijven die al een bestaand bedrijfsmodel hebben. Tot slot hebben we niet op een specifieke sector gefocust, maar vooral naar algemene mechanismen gekeken.

Op basis van deze keuzes hebben we een tweeledige aanpak gehanteerd: Ten eerste hebben we de wetenschappelijke literatuur systematisch doorgespit om te kunnen beoordelen wat digitale transformatie is en hoe deze verschilt van andere begrippen of concepten. Hierbij hebben we ons niet beperkt tot een bepaald domein, zoals marketing of informatiesystemen, maar hebben we een brede focus gehouden. De enige beperking die we onszelf hadden opgelegd was een focus op bedrijven die zich bezighouden met digitale transformatie, en niet zozeer op individuen. Ten tweede hebben we gesprekken gevoerd met een aantal Noord-Nederlandse bedrijven. We waarderen het enorm dat deze bedrijven hebben bijgedragen aan een rijke definitie van digitale transformatie, evenals de nodige praktische inzichten.

De volgende stap was om alle informatie samen te brengen en een enquête te ontwikkelen voor de verdere meting van digitale transformatie. Dit deel nam enige tijd in beslag en omvatte een aantal vragenrondes en voor- en nametingen. Nadat we het onderzoek hadden afgerond, hebben we nog een pilottest uitgevoerd om eventuele problemen met het instrument uit de weg te ruimen. Uiteindelijk hebben we een aantal kleine aanpassingen gedaan om vervolgens in het voorjaar van 2019 de data te verzamelen; ons onderzoek vormt hiermee een integraal onderdeel van een grootschalig onderzoeksinitiatief over (digitale) innovatie in Noord-Nederland.

De resultaten

En dan nu het allerbelangrijkste: wat waren de uitkomsten van ons onderzoek? Om te beginnen hebben we ontdekt dat digitale transformatie van invloed is op de prestaties van digitale bedrijven. Met andere woorden, digitale transformatie beïnvloedt de manier waarop waarde gecreëerd wordt binnen een bedrijf. Dit effect is gemiddeld positief, wat betekent dat digitale transformatie gunstig is voor bedrijven. Dit verklaart dat inspanningen op het gebied van digitale transformatie de vaste (digitale) prestaties van een organisatie verhogen en waarde creëren voor de onderneming.

Daarnaast hebben we gekeken naar verschillende beïnvloedende factoren. In het bijzonder hebben we gekeken naar hoe openheid en radicaliteit in het bedrijf invloed hebben op de relatie tussen digitale transformatie en goede digitale prestaties. We hebben openheid daarbij gedefinieerd als de mate waarin een bedrijf openstaat voor nieuwe ideeën en manieren van werken. Daarnaast beschouwen we radicaliteit als het tempo van de veranderingen, dus hoe radicaler een bedrijf, hoe sneller de veranderingen plaatsvinden. We vonden dat openheid het effect van digitale transformatie op de digitale prestaties van een bedrijf versterkt. Dit was te verwachten, aangezien digitale transformatie per definitie verandering vereist. Het meest interessante dat we hebben ontdekt, is dat radicaliteit de relatie tussen digitale transformatie en stevige digitale prestaties verzwakt. Dus, hoe sneller en radicaler veranderingen plaatsvinden, hoe zwakker de digitale prestaties. Daarom zouden we kunnen veronderstellen dat digitale transformatie het beste wordt gefaciliteerd door een stapsgewijze benadering i.p.v. een verandering van de ene op de andere dag.

Nieuwe inzichten

De waarde van dit onderzoeksproject is drieledig. Ten eerste hebben we een praktische methode ontwikkeld om digitale transformaties te meten. Ten tweede hebben we laten zien dat digitale transformatie een zekere mate van openheid van het personeel vereist. In lijn met eerdere wetenschappelijke bevindingen over de implementatie van nieuwe software kunnen we veronderstellen dat bedrijven die niet openstaan voor verandering zichzelf in de vingers snijden. Ten derde, en dat is het belangrijkste, moeten digitale transformatie-inspanningen niet te snel of te radicaal worden uitgevoerd.

Disclaimer: Dit artikel is een verkorte versie van de betreffende onderzoeksnota en bevat dus niet alle wetenschappelijke details. Dit onderzoek geeft slechts een deel van het grotere beeld van de digitale ontwikkelingen weer; binnenkort zullen we ons volledige onderzoek delen.

Meer weten over onze bevindingen? Neem dan contact op met de auteur van dit artikel (Nicolai Fabian - n.e.fabian rug.nl). Wilt u meer weten over ons werk in het algemeen of bent u geïnteresseerd in samenwerkingen, onderzoeksprojecten of wilt u uw kennis over digitaal opfrissen, lees dan onze andere artikelen of neem contact op met Bas Baalmans, de directeur van GDBC die uw vragen graag beantwoordt (b.s.baalmans rug.nl).

Interesse? Kijk voor meer informatie en aanmelden op de website:

---

Het Groningen Digital Business Centre (GDBC): kennis over digitaal ondernemen

Het GDBC is opgericht door de Rijksuniversiteit Groningen en de Noordelijke Online Ondernemers voor de ontwikkeling, het delen en overdragen van kennis over digitaal ondernemen. Als onderdeel van de onderzoeksagenda hebben we uitgebreid onderzoek gedaan naar digitale transformatie. In een komende reeks blogartikelen gaan we gedetailleerd in op onderwerpen gerelateerd aan digitale transformatie en nog belangrijker, hoe u deze zelf kunt meten c.q. toepassen.

Het unieke van deze aanpak binnen het GDBC is de duidelijke link tussen de praktische en de academische gemeenschap. In plaats van ons te veel op één te concentreren, houden we een evenwichtig perspectief tussen deze twee. We volgen dus geen specifieke behoeften zoals het verkopen van ‘consultancy uren’ of het overdreven dramatiseren van digitale transformatie en de implicaties ervan, maar geven je een objectievere kijk op het onderwerp.

Meer informatie op de website van het GDBC

[1] Verhoef, P. C., Broekhuizen, T., Bart, Y., Bhattacharya, A., Dong, J. Q., Fabian, N., & Haenlein, M. (2019). Digital Transformation: A Multidisciplinary Reflection and Research Agenda. Journal of Business Research.