Citeren en parafraseren

Functies

Iedere wetenschappelijke tekst bouwt voort op wat in eerder onderzoek aan de orde is geweest, door bestaande kennis en inzichten aan te vullen, te ondersteunen, te nuanceren, te bestrijden of te resumeren. Bij het verwerken van passages uit het werk van andere wetenschappelijke schrijvers word je geacht om duidelijk en eerlijk aan te geven uit welk werk de gebruikte inzichten en kennis afkomstig zijn; als je dat niet doet, pleeg je plagiaat.

Doelen van opnemen van andermans gedachtegoed

Als een verankering van je eigen tekst in de context van het vakgebied. Wie zijn of haar tekst niet expliciet koppelt aan de stand van het onderzoek-tot-nu-toe, wordt algauw als naïef beschouwd.
Als erkenning van en respect voor het werk van andere onderzoekers. Wie deze erkenning niet aan de dag legt, wordt als arrogant beschouwd.
Ter ondersteuning van eigen gedachtegoed; als argumenten in een bewijsvoering.
Als informatie: om lezers verdere leessuggesties te geven voor aanvullende en gedetailleerder informatiebronnen.

Citeren of parafraseren

Een citaat is een letterlijk overgenomen passage uit een publicatie.
Een parafrase is een weergave in eigen woorden van een passage uit een publicatie.

Voorbeelden

Hieronder zie je 5 manieren om een passage te verwerken: als citaat, als parafrase (met of zonder toevoeging van korte citaatjes) en als verwijzing (al dan niet gecombineerd met verwijzing naar meerdere bronnen). In de voorbeelden is gebruik gemaakt van een passage uit W. D. Howarth, (ed.) Comic drama. The European Heritage. London: Methuen, 1978.

NB: in deze voorbeelden wordt de zogenaamde MLA-stijl gehanteerd; zie de verwijssystemen in het linkermenu voor een beschrijving van deze en andere stijlen.

Citaat

W.D. Howarth wijst er in de inleiding van Comic drama. The European Heritage (1978) op dat de waardering voor pure klucht in de geschiedenis van het komisch toneel niet altijd een vanzelfsprekendheid is geweest. Hij signaleert dat:

[…] at certain periods playwrights themselves, the educated part of their audience and the most influential of their critics have shown by their heavy emphasis on comedy as a moral corrective, their insistence on the social reference of comic drama, and their tendency to confuse comedy with satire, that in their eyes the only dignified use of laughter was to harness it to some moral purpose. At such periods ‘gratuitous’ comic writing with a purely aesthetic purpose has tended to be correspondingly depreciated; and, by the same token, it is only recently that a liking for pure farce has been regarded as compatible with good taste. (17)

In dit geval is de hele redenering letterlijk overgenomen uit de bron, en als apart blok (met inspringen) in de tekst geplaatst. Omdat de auteur en het werk al in de tekst genoemd zijn, volstaat bij de verwijzing het noemen van de pagina waar het citaat is gevonden. De volledige titelbeschrijving van Howarths publicatie is in de lijst met geraadpleegde werken opgenomen.

Parafrase met citaat

W.D. Howarth wijst er in de inleiding van Comic drama. The European Heritage op dat de waardering voor pure klucht in de geschiedenis van het komisch toneel niet altijd een vanzelfsprekendheid is geweest. Er zijn periodes geweest waarin zowel toneelschrijvers als hun publiek aan komisch toneel een maatschappelijke functie toeschreven; humor diende "to harness it to some moral purpose." In deze periodes werd "’gratuitous’ comic writing" niet op prijs gesteld. (17)

In dit geval is de uitspraak van de auteur in eigen woorden samengevat en zijn kleine onderdelen ervan geciteerd. Omdat de auteur en het werk al in de tekst genoemd zijn, volstaat bij de verwijzing het noemen van de pagina waar het citaat is gevonden. De volledige titelbeschrijving van Howarths publicatie is in de lijst met geraadpleegde werken opgenomen.

Parafrase

De waardering voor pure klucht zoals wij die aan het begin van de 21e eeuw kennen is geen universeel gegeven. In zijn overzicht van de geschiedenis van het komisch toneel in Europa signaleert W.D. Howarth dat in sommige periodes het komisch toneel geacht werd een moreel doel te dienen. Humor als doel in zichzelf werd in deze periodes niet gewaardeerd. (17)

In dit geval is de uitspraak van de auteur in eigen woorden samengevat, met verwijzing naar zijn naam en tussen haakjes de pagina waar de redenering is aangetroffen. De volledige titelbeschrijving van Howarths publicatie is in de lijst met geraadpleegde werken opgenomen.

Verwijzing naar bron

De waardering voor pure klucht zoals wij die aan het begin van de 21e eeuw kennen is geen universeel gegeven. In sommige periodes van de geschiedenis werd komisch toneel geacht een moreel doel te dienen en werd humor als doel in zichzelf niet op prijs gesteld. (Howarth 17)

In dit geval is de uitspraak van de auteur in eigen woorden samengevat, en wordt volstaan met een verwijzing tussen haakjes naar zijn tekst door middel van naam en paginanummer. De volledige titelbeschrijving van Howarths publicatie is in de lijst met geraadpleegde werken opgenomen.

Verwijzing naar meerdere bronnen

De opvattingen over de maatschappelijke functie van toneel zijn altijd aan sterke veranderingen onderhevig geweest. Zo is er door de eeuwen heen erg verschillend gedacht over de vraag of aan komisch toneel, naast een lachwekkende, ook een belerende functie moet worden toegeschreven. (Mak 10, Howarth 17, Knight 36)

In dit geval is de passage van Howarth slechts 1 van de (in dit geval 3) bronnen waarop de uitspraak (hier ook veel algemener van aard) gebaseerd is. De volledige titelbeschrijvingen van de 3 genoemde publicaties zijn in de lijst met geraadpleegde werken opgenomen.

Aanbevelingen

De keuze voor een citaat of een parafrase hangt af van de soort tekst die je schrijft en de functie die de te citeren of te parafraseren bronpassage heeft binnen je tekst. Er bestaan geen vaste richtlijnen die bepalen hoeveel tekst je letterlijk mag of kan overnemen uit andermans werk. Wel een paar globale overwegingen en vuistregels:

Onderdruk de beginnersneiging om je tekst te overladen met veel citaten. Veel citeren getuigt niet van grote geleerdheid. Integendeel: hoe meer je citeert, hoe minder je de indruk wekt dat je de bronteksten hebt begrepen en verwerkt.
Citeer alleen als het echt nodig is. Bijvoorbeeld: als de brontekst een gedachte, inzicht of redenering zo bijzonder (mooi, bondig, origineel etcetera) uitdrukt dat een parafrase er ernstig tekort aan zou doen.
Citeer en parafraseer alleen passages van auteurs die erkend gezaghebbend zijn.
Geef geen citaten of parafrases van clichés of algemeen bekende waarheden.
Zorg dat de relevantie van je citaten duidelijk blijkt uit de omringende tekst, zodat de lezer weet wat je ermee wilt aantonen of beweren: een citaat is een argument in je bewijsvoering. Laat een citaat (of erger nog: een opeenstapeling van citaten) nooit voor zichzelf spreken.
Ruk citaten nooit uit hun verband; de context waarin je een passage gebruikt, moet verband houden met je eigen tekst.
Citeer je brontekst nauwkeurig en getrouw: als je delen weglaat, toevoegt of verandert (bijvoorbeeld door iets te cursiveren), geef dan duidelijk aan dat dat jouw ingreep is:

W.D. Howarth signaleert dat:

[…] at certain periods [lees: in de zeventiende eeuw, bvdl] playwrights themselves, the educated part of their audience and the most influential of their critics have shown […] their insistence on the social reference of comic drama, […]. At such periods ‘gratuitous’ comic writing with a purely aesthetic purpose has tended to be correspondingly depreciated; and, by the same token, it is only recently that a liking for pure farce has been regarded as compatible with good taste. (17; mijn cursiveringen, bvdl)

bvdl: initialen van de auteur

Neem citaten die korter zijn dan 3 regels op in de lopende tekst, gemarkeerd door aanhalingstekens (langere citaten laat je inspringen; zie voorbeelden hierboven):

W.D. Howarth signaleert dat "at certain periods playwrights themselves, the educated part of their audience and the most influential of their critics have shown […] their insistence on the social reference of comic drama […]." (17) In dergelijke periodes werd pure klucht niet op prijs gesteld.

Het komt wel voor dat je een belangwekkend citaat niet in de originele tekst aantreft, maar als citaat in een andere publicatie. Noem in dat geval in je tekst de oorspronkelijke auteur, en geef in je verwijzing met de formule "geciteerd in" aan waar je het citaat hebt aangetroffen:

Harry Mulisch heeft ooit verklaard dat het talent om goed te schrijven vooral zit in de bereidheid om tijd en moeite te investeren in een tekst: "Het feit dat je bereid bent zo hard op een blaadje papier te werken, maakt deel uit van je talent". (geciteerd in Burger en De Jong, 1997: 25)

Stel je altijd goed op de hoogte van de stijl die je geacht wordt te hanteren bij het citeren of parafraseren van andermans gedachtegoed. In de geesteswetenschappen worden verschillende stijlen gehanteerd. Redacties van tijdschriften of artikelenbundels houden er vaak ook nog eigen stijlen op na, en dat geldt eveneens voor docenten die teksten beoordelen. Vaak wordt er verwezen naar een standaardstijl. De standaardstijlen die in de geesteswetenschappen het meest gebruikt worden, zijn de Chicago-stijl (waarin gebruik wordt gemaakt van voet- of eindnoten), de MLA-stijl (waarin in de tekst met auteursnamen wordt verwezen naar titels die in een aparte lijst met geraadpleegde werken staan) en de APA-stijl (waarin met auteursnamen plus jaar van uitgave wordt verwezen naar een aparte lijst met geraadpleegde werken). Deze stijlen worden toegelicht bij de uitleg van de verschillende verwijssystemen in het linkermenu.

Laatst gewijzigd:

05 april 2019 13:34