Journalistieke vaktermen
Om een goed journalistiek artikel te schrijven, moet je op de hoogte zijn van de verschillende onderdelen en de formele eigenschappen van het genre. De belangrijkste termen worden hieronder uitgelegd.
Eigenschappen van een journalistiek artikel
5 W's en 1 H
Wie, wat, waar, wanneer, waarom en hoe.
Bij nieuwsberichten worden deze vragen zoveel mogelijk aan het begin behandeld. Om de lead (zie verder) echter niet te overladen met informatie, kun je ook besluiten de waarom- en de hoe-vraag te bewaren voor de rest van de tekst.
Oprolbaar
De informatiewaarde in een nieuwsbericht is opgebouwd van belangrijk naar minder belangrijk, zodat de lezer kan volstaan met het lezen van het begin van het artikel. Alle hoofdpunten van het bericht (5 W's en 1 H) worden in het begin genoemd, terwijl minder belangrijke details, achtergronden en andere uitweidingen in latere alinea's aan bod komen. Zo kan ook bij ruimtegebrek in de krant aan het eind van berichten worden geschrapt.
Technische termen
Kop
Een goede kop is duidelijk, informatief en aantrekkelijk. Pas op voor clichés en voor onbedoelde dubbelzinnigheid.
| Zakelijke kop | Spannende kop |
|---|---|
| De herintroductie van de wolf in Poolse natuurgebieden | Huilen in het bos |
| Grote vooruitgang in veredelingstechnieken van renkamelen | Lulu, Queen of the desert |
| Wiskunde door de eeuwen heen | Van ganzenveer tot CD-rom |
Chapeau/Onderkop
Belangrijke informatie die je niet in de kop kwijt kunt, plaats je in een chapeau of in een onderkop. Dit is een regel boven (chapeau) of onder (onderkop) de kop waarin feitelijke informatie wordt geplaatst.
- JONGSTE ONTSNAPPING NEGENTIEN VLUCHTELINGEN GEEFT DOORSLAG
Justitie sluit asielcentrum Schiphol-Oost
-
Ongelooflijk: geen slachtoffers
NEERSTORTENDE STRAALJAGER KOMT TERECHT IN WOONWIJK
NB: De keuze voor een chapeau of onderkop is niet altijd willekeurig. Beide geven aanvullende informatie bij de kop, maar een chapeau vult een kop aan die op zich al informatief is. Een onderkop wordt vaak gebruikt bij een aandachtstrekkende kop die functioneert als 'slagzin'.
Intro
Een intro is een inleidend stukje tekst dat de lezer in het kort vertelt waar het artikel over gaat; het bevat geen informatie die niet ook in het artikel staat. Een intro staat boven een artikel, meestal in vetgedrukte regels.
Media en terroristen misbruiken elkaar
Het provinciehuis in Assen. Een groep Molukkers gijzelt op 13 maart 1978 een aantal ambtenaren om eisen voor de onafhankelijkheid kracht bij te zetten. Enkele uren later weet de radionieuwsdienst van het ANP te melden dat zich onder de gegijzelden twee leden van Provinciale Staten bevinden.
NB: De intro staat op zichzelf en wordt vaak door iemand anders dan de auteur van het artikel geschreven; de tekst loopt dus niet door in het eigenlijke artikel.
| Zakelijke intro | Spannende intro |
|---|---|
| In dit artikel wordt verslag gedaan van een onderzoek naar infiltratiepraktijken bij de Nederlandse politie | Ontnuchterende belevenissen op de achterbank van een undercoveragent |
Lead
De lead is de eerste alinea van een artikel. Hierin wordt de richting van het verhaal aangegeven, zodat de lezer kan bepalen of hij verder wil lezen. De lead heeft 3 functies:
- prikkelen tot verder lezen
- het bericht inleiden
- bij nieuwsberichten: het belangrijkste nieuws samenvatten
| zakelijke lead | spannende lead |
|---|---|
| 'Een belangrijke toepassing van de wiskunde is de beveiliging van het dataverkeer via het internet. Vooral wanneer sprake is van het transport van geheime of vertrouwelijke informatie (politiek, diplomatie, telebankieren of e-commerce) is het van belang dat data veilig worden verstuurd, zodat er geen kennis van genomen kan worden door derden. Bij dit beveiligen speelt encryptie een centrale rol. Er worden twee soorten encryptie onderscheiden: symmetrische en asymmetrische. Bij symmetrische encryptie is sprake van één sleutel die door de zender en de ontvanger wordt gebruikt. Bij asymmetrische encryptie wordt door de zender een andere sleutel gebruikt dan door de ontvanger. […] | 'Julian Skidmore is elegant en tenger, met smalle polsen en fijne trekken, en een kalme, vastberaden blik. Terwijl ik haar zo bezig zie met haar werk, het kastanjebruine haar bijeengebonden met een blauw lint en een glinsterende parel in elk oor, herinnert ze mij aan Gainsboroughs portret van de jonge Georgiana, hertogin van Devonshire. Dan trekt Skidmore haar linkerarm uit het rectum van een kameel, stroopt de schouderlange Krause Supersensitive wegwerphandschoen af en zegt: "Zal ik een kop koffie voor je inschenken?" Ze is net klaar met de achtste ultrasone scan van die ochtend. Tijd voor een pauze. […]' |
Kader
In een kader kun je extra achtergrondinformatie kwijt of gegevens die niet in de lijn van je artikel passen, zoals 'facts and figures', het curriculum van een geïnterviewde of een specifieke casus van je onderwerp. Het gebruik van een kader houdt de structuur van je artikel eenvoudig en overzichtelijk; bovendien maakt een kader het totaalbeeld van de pagina aantrekkelijk omdat het zich leent voor variatie in opmaak.
Quote
Een quote is een kort, prikkelend citaat dat je uit het artikel licht, meestal gecursiveerd. Deze aandachtstrekkers worden vooral gebruikt in tijdschriftartikelen. Een quote hoeft geen citaat van een geïnterviewde te zijn; het kan ook een zin van jezelf zijn.
Streamer
Dit is een lay-out-technische term: een kop of tussenkop die enkele kolommen of de volledige breedte van de pagina bestrijkt.
Bronnen
- Burger, P. & de Jong, J. (1997). Handboek Stijl. Adviezen voor aantrekkelijk schrijven (1e druk). Groningen: Martinus Nijhoff.
- Donkers, H. & Willems, J. (1999). Journalistiek schrijven voor krant, vakblad en nieuwe media (2e druk). Bussum: uitgeverij Coutinho.
- Kussendrager, N., van der Lugt, D. & Rogmans, B. (1997). Basisboek journalistiek. Achtergronden, genres, vaardigheden (1e druk). Groningen: Wolters-Noordhoff.
© 2002 | RUG, Faculteit der Letteren, project Communicatieve Vaardigheden
| Laatst gewijzigd: | 05 april 2019 13:34 |