Zijn we nu meer gestrest dan vroeger?

Waarschijnlijk wel. Ons stresssysteem is afgesteld op acute, tijdelijke dreiging, zoals een hongerige sabeltandtijger waar de oermens voor moest vluchten of vechten. De stress van tegenwoordig, zoals prestatiedruk, is langduriger en constanter: we staan bijna altijd ‘aan’. Hierdoor herstelt ons stresssysteem minder goed en ervaren we meer stressgerelateerde klachten.

In het nieuws is regelmatig te lezen dat we in toenemende mate stress ervaren. Stress is een reactie van je lichaam op een dreiging uit de omgeving. Vroeger, in de oertijd, bestond die dreiging uit acuut gevaar, zoals de eerder genoemde hongerige sabeltandtijger. Tegenwoordig is ons stresssysteem nog steeds hetzelfde als dat van de oermens. In een stressvolle situatie maak je eerst adrenaline aan. Dit stresshormoon zorgt voor de beroemde vecht- of vluchtreactie: je hartslag gaat omhoog en je ademhaling versnelt. Vervolgens komt cortisol vrij. Dit hormoon maakt meer energie beschikbaar voor bijvoorbeeld hersencellen en spiercellen, en verhoogt de bloeddruk. Tegelijkertijd remt het tijdelijk de spijsvertering en het afweersysteem, zodat je meer energie hebt om de dreiging het hoofd te bieden. Als de dreiging verdwijnt en je weer ontspant, herstelt het stresssysteem uit zichzelf en daalt de afgifte van stresshormonen. Stress is dus niet slecht - sterker nog, stress is nodig om te overleven.

Tegenwoordig hoeven we niet meer zo bang te zijn voor sabeltandtijgers. De stress die veel mensen nu ervaren, is van een heel andere orde: prestatiedruk, werkdruk of studiestress. Ook die stress is niet altijd slecht: een beetje stress voor een belangrijke presentatie of een tentamen kan je helpen om beter te presteren, het verhoogt je focus en energie. Maar als stress langdurig aanhoudt, kan het vervelend worden. Het stresssysteem krijgt niet meer de kans om te herstellen en dat kan leiden tot klachten zoals slaapproblemen, geheugenproblemen, verminderde weerstand en hart- en vaatziekten. Deze klachten komen steeds vaker voor - niet alleen als je de oertijd met nu vergelijkt, ook als je de jaren 1990 vergelijkt met de jaren 2010, ontdekten Amerikaanse onderzoekers. Wellicht heeft dat te maken met het feit dat we continu worden blootgesteld aan prikkels. Je kunt overal je werkmail checken, en anders herinneren de nieuwswebsites je er wel aan dat het slecht gaat met de wereld, of zorgen de socials ervoor dat je de druk ervaart om ‘je beste zelf te zijn’. Raak je hier gestrest van, dan is het lastig om weer tot rust te komen - de ‘dreiging’ blijft continu aanwezig en je stresssysteem kan niet herstellen. Waarschijnlijk zijn we daarom meer gestrest dan vroeger: ons lichaam kan beter omgaan met een korte, acute dreiging dan met die langdurige, constante stress van nu.

Meer lezen? Sapolsky, R. M. (2005). Why Zebras Don’t Get Ulcers. Henry Holt & Company: New York, NY, USA. (boek)