‘Zomaar’ ophouden is in sommige tekstsoorten gebruikelijk (nieuwsberichten, bijvoorbeeld); in de meeste gevallen echter maakt het ontbreken van een afsluiting dat een tekst als een nachtkaars uitgaat. De lezer vraagt zich in het ergste geval af of hij de laatste pagina misschien mist. Een omvangrijke afsluiting kan echter eveneens een negatief effect hebben: de lezer kan het gevoel krijgen dat de schrijver hem onnodig lang probeert op te houden met overbodige, omslachtige of clichématige mededelingen.

Het verdient aanbeveling om zorgvuldig na te gaan welk type afsluiting zich leent voor het type tekst dat je schrijft; in het meest gangbare wetenschappelijke genre (onderzoeksverslag) zijn de mogelijkheden wat dit betreft beperkt. Toch kan een overzicht van het repertoire aan mogelijke afsluitingstechnieken behulpzaam zijn bij het formuleren van een sterke afsluiting.

Missers in onderzoeksverslagen

Veel beginnende onderzoekers hebben de aandrang om aan het eind van hun tekst de conclusie uit hun onderzoek met behulp van een bespiegeling van algemene aard in een breed kader te plaatsen. Dit type afsluitingen wordt door beoordelaars zelden gewaardeerd en meestal als hinderlijk en clichématig opgevat.

Voorbeelden van clichématige afsluitingen in onderzoeksverslagen van eerstejaars-neerlandici:

• "[…] Het is dus inderdaad een onderwerp waar nooit een einde aan zal komen. Men zal steeds meer tekens vinden en daarmee kunnen de interpretaties ook veranderen. Op mijn vraag zal ik waarschijnlijk nooit een eenduidig antwoord vinden. Helaas..."
• "[…] Het probleem bij een onderzoek naar de Middeleeuwen is namelijk dat we nooit tot een volledig beeld kunnen komen, omdat bepaalde teksten niet overgeleverd zijn en omdat de letterkunde voornamelijk een bezigheid was van een selecte groep mensen. De gewone mens kon niet schrijven en hun beeld zal daarom wel altijd in het duister blijven hangen..."
• "[…] Elke door mij bekeken onderzoeker houdt zich bezig met het in kaart brengen van miscommunicatie, en het geven van oorzaken, maar echte oplossingen ben ik nog niet tegengekomen. Zelf ben ik ook niet de aangewezen persoon om er een te bedenken of te verzinnen, dat laat ik toch maar over aan anderen. Er zal dus nog heel wat werk moeten worden verricht en heel wat onderzoek worden gedaan voordat dit probleem uit de wereld is. Als het al echt een probleem is, want miscommunicatie kan af en toe ook best grappig zijn..."

Soorten afsluitingen

• Verwijzing naar het begin: eindigen met hetgeen waarmee je begonnen bent maakt het verhaal rond
• Samenvatting: zet de hoogtepunten van de tekst op een rij
• Conclusie: geeft het antwoord op de belangrijkste vraag van het stuk
• Aanbeveling: verbindt praktische consequenties aan de conclusie
• Retorische vraag: benadrukt de overtuiging die de lezer geacht wordt te delen met de schrijver
• Anekdote: geeft een tekenend voorval dat het artikel typeert
• Sfeertekening: laat de lezer een conclusie trekken die je zelf niet expliciet verwoordt
• Citaat: verschaft het stuk authenticiteit en autoriteit
• Verwijzing naar de toekomst: speculeert – waarschuwend, hoopvol, etcetera over de toekomst
• Vergelijking: geeft een sprekende of aantrekkelijke metafoor
• Uitsmijter: een toegift in de vorm van een paradoxale uitspraak, een doordenker, een aforisme

Welke afsluiting past bij welke tekst?

Bronnen

• Burger, P. & de Jong, J. (1997). Handboek Stijl. Adviezen voor aantrekkelijk schrijven. Groningen: Martinus Nijhoff.

© 2002 | RUG, Faculteit der Letteren, project Communicatieve Vaardigheden