Waar moet een goed boek aan voldoen?

Een goed boek roept een wereld op die anders is dan de dagelijkse werkelijkheid van de lezer, maar waar die lezer zich wel door aangesproken voelt. In een goed boek worden leven en liefde, verlangens en angsten invoelbaar gemaakt door de stijl en door de stem van een verteller.

Op de vraag waar een goed boek aan moet voldoen zijn minstens drie soorten antwoorden mogelijk. Wat iemand een goed boek vindt, hangt af van de opvattingen over literatuur die een lezer of een groep lezers erop nahoudt. Een mening over wat (goede) literatuur is of zou moeten zijn wordt ook wel een poëtica genoemd. Iemand die vindt dat een roman de eigentijdse maatschappelijke werkelijkheid zo realistisch mogelijk moet weergeven, houdt er een andere literatuuropvatting op na dan iemand die houdt van sprookjes of fantasy. Een lezer of leesclub die vooral geïnteresseerd is in het leven van beroemde mensen, zal liever een biografie of autobiografie kiezen dan een verzonnen verhaal. En wie houdt van klassieke, regelmatige en rijmende poëzie zal niet snel naar een gedichtenbundel met experimentele verzen grijpen.

Een tweede antwoord is van meer institutionele aard: goede boeken zijn boeken waaraan gezaghebbende lezers en instituties betekenis en waarde toekennen. Denk aan uitgevers, recensenten, docenten en leden van literaire jury’s. Hun beslissingen om een boek wel of niet uit te geven, te bespreken, te onderwijzen en te bekronen bepalen de waarde die binnen een samenleving aan een boek wordt toegekend. Het gaat daarbij volgens de veldtheorie van de Franse cultuursocioloog Pierre Bourdieu vooral om symbolische waarde, al kan die natuurlijk ook worden omgezet in financiële waarde, bijvoorbeeld wanneer gunstige recensies de verkoop van een boek stimuleren of wanneer een literaire prijs bestaat uit een hoog geldbedrag.

Een derde antwoord is dat de waarde van een boek wordt bepaald door de persoonlijke smaak van een individuele lezer, door diens eigen voorkeuren en repertoire (alle eerder gelezen boeken). Zelf houd ik van boeken die niet bevestigen wat ik zelf al weet en vind, maar die mij confronteren met een voorstellingswereld die vreemd en vaak verontrustend is, boeken die mijn eigen ideeën over literatuur en over de wereld op de proef stellen. In een goed boek worden leven en liefde, verlangens en angsten invoelbaar gemaakt door de stijl en door de stem van een verteller. Ik houd van boeken die veel interpretaties toelaten, maar er niet één afdwingen en die daardoor het denken van nieuwe energie voorzien.