Skip to ContentSkip to Navigation
TalencentrumOnderdeel van Rijksuniversiteit Groningen
Talencentrum
Talencentrum Ontwikkel jezelf Academische taal Schrijven Structuur

Alinea's

Een alinea geeft structuur aan een tekst en benadrukt het doel ervan. Dat is belangrijk, want mensen lezen bijna nooit een tekst woord voor woord, maar zijn altijd op zoek naar aanknopingspunten in een tekst. Dus als alinea’s helder gestructureerd zijn door kernzinnen en signaalwoorden, dan is het voor je lezers makkelijk de tekstinhoud te onthouden en op de juiste manier te interpreteren.

Vorm en inhoud

Een alinea bestaat uit meerdere zinnen die gescheiden worden door een witregel of door een inspringing. Elke alinea bespreekt een eigen onderwerp. Beschrijft een tekst een proces, dan behandelt elke alinea een stap. Bij het poneren van een stelling bevat elke alinea een onderbouwend argument. Hoe duidelijker het inhoudelijke onderscheid tussen de alinea’s, des te leesbaarder de tekst. Om vooraf een goed beeld te krijgen van de onderwerpen die je wilt bespreken in je tekst, kun je een tekstplan opstellen.

Structuur door kernzinnen

Wanneer een alinea begint met een kernzin, bevordert dit de leesbaarheid van een tekst. Een kernzin is één zin die de belangrijkste informatie, de kern, van de alinea samenvat. De rest van de alinea is een uitwerking van die kernzin. Kortom, een kernzin laat de lezer  anticiperen op wat er komt.  De kernzin kan overigens ook de tweede of laatste zin van de alinea zijn, maar omdat mensen meestal navigeren op de eerste zinnen van de alinea’s, is het aan te bevelen om op die plek de belangrijkste informatie van de alinea te zetten.

Meestal staat in de kernzin een bewering. In de rest van de alinea wordt deze uitgewerkt, toegelicht, onderbouwd of worden er voorbeelden bij gegeven (zie voorbeelden hieronder). Zo kan een lezer zien of die informatie belangrijk voor hem of haar is, of dat hij of zij deze alinea over kan slaan en door kan gaan naar de volgende alinea.

Voorbeeld kernzin + uitwerking

Het percentage kinderen dat niet het Nederlands als moedertaal heeft, neemt toe. Van alle kinderen die in 2020 in Noord-Holland geboren werden, heeft ongeveer 25% een andere moedertaal dan het Nederlands. Het valt te verwachten dat dit percentage de komende jaren verder stijgt, met het oog op de recentste immigratiecijfers van het CBS. Toch wil dit niet zeggen dat deze kinderen nooit Nederlands gebruiken: uit recent onderzoek blijkt namelijk dat ze wél Nederlands spreken met broers en zussen en via social media veel in het Nederlands communiceren.

Voorbeeld kernzin + toelichting

In het academisch onderwijs wordt vooral impliciet aandacht geschonken aan het bijbrengen van academische conventies. Hiermee bedoelen we dat in slechts 12% van de geobserveerde colleges academische conventies expliciet werden besproken. In 72% van de colleges werd een student alleen in vorm van een correctie op een conventie gewezen wanneer hij of zij daar fout mee had gemaakt in het huiswerk.

Voorbeeld kernzin + onderbouwing

Wij pleiten daarom voor verplicht onderwijs in ten minste drie talen voor alle middelbare scholieren. Ten eerste omdat mensen die drie talen spreken betere taalvaardigheden hebben in zowel hun moedertaal als in andere talen dan leerlingen die één of twee talen spreken. Daarnaast vergroot het spreken van een andere taal naast het Nederlands en het Engels de perspectieven op de arbeidsmarkt. Tot slot verbeteren cognitieve vaardigheden, zoals concentratievermogen en creatief denken, naarmate iemand meer talen spreekt.

Voorbeeld kenzin + voorbeelden

Op bijna alle Nederlandse universiteiten worden initiatieven genomen om sociale integratie te bevorderen. Zo zijn op elke onderzochte universiteit buddysystemen voor studenten ingesteld en zijn op een aantal universiteiten gratis cursussen interculturele communicatie beschikbaar voor medewerkers. Op de meeste universiteiten worden bovendien gratis taalcursussen aangeboden aan buitenlandse medewerkers die Nederlands willen leren. 

Samenhang door signaalwoorden

Een andere manier om de lezer te helpen bij het vinden van de structuur is het gebruik van signaalwoorden. Deze woorden geven  aan hoe zinnen of alinea’s met elkaar samenhangen. Een signaalwoord maakt duidelijk hoe een zin zich tot de vorige verhoudt:

  • Hoewel de argumenten hierboven suggereren dat er alleen voordelen zijn, is er ook een belangrijk nadeel: …

Een overzicht van signaalwoorden per categorie:

opsomming

en
ook
bovendien
tevens
eveneens
verder
daarnaast
niet alleen …, maar ook
als laatste 
tot slot
ten slotte
noch … noch
zowel ... als

argumentatie

ten eerste, ten tweede, ten derde, etc.
bovendien
(zie ook ‘opsomming’)
(zie ook ‘redengeving’)

redengeving

omdat
want
namelijk
immers
daarom / hierom
om die reden
(aan)gezien
tenslotte
vanwege / wegens

tegenstelling

maar
echter
toch
hoewel
(desal)niettemin
niettemin
desondanks
in tegenstelling tot
daarentegen
weliswaar
daar staat tegenover dat
anders dan 

vergelijking (verschil)

aan de ene kant /  aan de ander kant
enerzijds / anderzijds
(zie ook ‘tegenstelling’)

vergelijking (gelijkenis)

net zo(als)
evenals
zo ook
op dezelfde manier
dit is te vergelijken met
zie ook
vergelijk met

voorbeeld

bijvoorbeeld
een voorbeeld hiervan is
zo(als)
onder andere(n)
ter illustratie
stel dat
hierbij valt te denken aan

oorzaak/gevolg

want
doordat
omdat
door
daardoor / waardoor
dit heeft als gevolg dat

voorwaarde

als
mits (= indien)
indien 
tenzij (= niet als)
op voorwaarde dat

tijd

(aller)eerst
om te beginnen
aanvankelijk
voordat
vervolgens
daarna
nadat
ten slotte
als laatste
tegelijkertijd
tijdens
intussen

samenvatting

kortom
met andere woorden
kortgezegd
samengevat
of(te)wel

conclusie

dus
dan ook
hieruit volgt dat
hieruit blijkt dat
concluderend (kan gesteld worden dat)

Deze signaalwoordenlijst is gebaseerd op onzetaal.nl en NT2.nl.

Informatie voor docenten

Laatst gewijzigd:12 maart 2024 12:34