‘Maak een hoofdzaak van mentale gezondheid’

Met preventie is veel winst te behalen. Daarover waren de sprekers tijdens de bijeenkomst over mentale gezondheid het roerend over eens. Het evenement ‘Vooruitzien, vooruit doen: Preventie en Versterking van Mentale Gezondheid in Nederland en Daarbuiten’ vond vorige week donderdag plaats in het UMCG. Een bijeenkomst met een breed scala aan perspectieven over (online) depressiepreventie, het economisch potentieel van mentale gezondheid en initiatieven uit Noord-Nederland.

Psychiaters zijn niet opgeleid om aan preventie te doen, vertelde Robert Schoevers tijdens de opening van het evenement. Hij is hoofd van het Universitair Centrum Psychiatrie van het UMCG. Tegelijkertijd beschikken psychiaters wel over de kennis om preventie vorm te geven en het thema staat bovendien steeds nadrukkelijker op de agenda, vervolgde Schoevers. Dat beaamde ook Wiro Niessen, decaan van medische wetenschappen en lid van de Raad van Bestuur van het UMCG. Hij benadrukte dat een derde van het UMCG-onderzoek over preventie en publieke gezondheid gaat.

Houdbare interventies

De boodschap: we kunnen niet in onze spreekkamer blijven zitten tot mensen ziek genoeg zijn om langs te komen in het ziekenhuis. Daar sloot de gerenommeerde gastspreker Ricardo Muñoz, een expert en voorloper op het gebied van depressiepreventie en digitale interventies, zich bij aan. Toen Muñoz aan zijn lange carrière als onderzoeker begon, was de gedachte dat depressies niet voorkomen kunnen worden. De wetenschappelijke consensus is in de loop der jaren veranderd, vertelde hij. Depressies zijn met de juiste preventieve maatregelen wel degelijk (deels) te voorkomen.

De emeritus hoogleraar hield een pleidooi voor interventies die houdbaar zijn. Muñoz noemde Massive Open Online Interventions, interventies die voor iedereen online toegankelijk zijn, als belangrijk voorbeeld van houdbare preventiemaatregel tegen depressies. Hij benadrukte het potentieel: ‘We kunnen hiermee twee derde van de wereldbevolking bereiken.’ De onderzoeker drukte de goedgevulde zaal op het hart om interventies daarom zo breed mogelijk te delen.

Gezonde economie en initiatieven in het Noorden

Jochen Mierau, hoogleraar Economie van de Volksgezondheid, gaf vervolgens een lezing over het economische potentieel van mentale gezondheid. Gezondheid bepaalt hoeveel tijd we hebben om te werken, geld te verdienen en zo bij te dragen aan de economie, wist Mierau. Mentale gezondheidsklachten ontstaan vaak op jonge leeftijd, zeker in vergelijking met andere ziektes, en raken de beroepsbevolking daarom hard. Een gezonde economie heeft gezonde werknemers nodig, benadrukte de hoogleraar. De paradox is dat diezelfde economie de gezondheid niet zelden schaadt. Daarom is het aan beleidsbepalers om de commercie te beteugelen en duidelijke kaders te stellen, om een gezonde omgeving te creëren.

Aan het slot van het ochtendprogramma sprak wethouder Manouska Molema haar steun uit voor de initiatieven op het gebied van mentale gezondheid, waaronder het platform Mentaal Gezond Groningen. Ze wees erop dat het ‘normaal’ in onze samenleving steeds smaller wordt gedefinieerd, waardoor veel mensen buiten de boot vallen. Daarna vertelde programmadirecteur Frederike Jӧrg over het platform Mentaal Gezond Groningen. Binnen dit initiatief zetten UMCG, Hanze, Accare en Gemeente Groningen zich samen met vele anderen in om mentale klachten in de provincie te voorkomen, en worden kennis en praktijk samengebracht. Jӧrg benadrukte dat mentale klachten een groeiend probleem zijn, zeker onder jongeren.

Topje van de ijsberg en verantwoordelijkheid

In de middag gingen de deelnemers uiteen in break-outsessies, gevolgd door een paneldiscussie onder leiding van Marie-José van Tol, hoogleraar Cognitieve Neuropsychiatrie. Deelnemers aan het panel waren ervaringsdeskundige Monique van den Eijnden, Frederieke Vriends (directeur van MIND Us), Jochen Mierau, Henk Nijboer (kwartiermaker van de Sociale Agenda van Nij Begun) en Robert Schoevers. Van den Eijnden vertelde hoe zij na de bevalling van haar tweede kind in een psychose raakte; hoe we dat voor anderen kunnen voorkomen, dáár draait het volgens haar om bij preventie. Volgens Schoevers zijn de patiënten op zijn afdeling in het UMCG het topje van de ijsberg, en is het extreem belangrijk om te zoeken naar manieren om mensen te helpen.

Maar bij wie ligt de verantwoordelijkheid, vroeg Van Tol zich af. Vriends benadrukte het belang van gezamenlijke inspanning. Ze gaf als voorbeeld een samenwerking tussen Mind Us en telecombedrijf Odido om het mentale welzijn van jongeren te verbeteren. Gezamenlijkheid is belangrijk, erkende Mierau, maar hij benadrukte tegelijkertijd het belang van eigenaarschap. Stel gezondheidsdoelen, zei de hoogleraar, en maak de minister van VWS verantwoordelijk voor het behalen ervan.

Nijboer wierp tegen dat concrete doelen geen garantie voor succes zijn, en verwees daarbij naar de klimaatdoelen. Er moet bovenal geld beschikbaar zijn. Bij preventie geldt een lange doorlooptijd. Als kwartiermaker van de sociale agenda kan Nijboer wél het algemeen belang dienen, want dankzij Nij Begun is er zowel geld als tijd beschikbaar. ‘Dat helpt bij preventie enorm.’ Volgens de kwartiermaker is er in Groningen en Noord-Drenthe veel trots en gemeenschapszin, maar heerst er ook wantrouwen tegen de overheid. Daarom is Nijboer van plan initiatieven vanuit de gemeenschap te steunen zonder daar direct beleidsdoelstellingen aan te verbinden.

Obstakels en concrete voorstellen

Van Tol vroeg welke obstakels er zijn voor preventie. Het grootste probleem is dat preventie van ongezondheid ‘van niemand is’, stelde Schoevers. Hij pleitte voor een andere omgang met tegenslag, een meer afgebakend zorgdomein en beleid dat maatschappelijke schade doorberekent aan bedrijven. Volgens Mierau is er sprake van een ‘wrong pocket probleem’. Dat wil zeggen: de baten van preventie komen niet terecht bij de partijen die de kosten maken. Dat maakt het onaantrekkelijk om te investeren. Het is daarom zaak om een einde te maken aan de scheiding tussen zorg en preventie, betoogde de hoogleraar.

Tot slot gaven de panelleden concrete voorstellen. We moeten het narratief veranderen, stelde Mierau. Preventie wordt vaak gezien als betutteling, terwijl het eigenlijk gaat om gezondheidsbescherming. Volgens Nijboer draait het bij preventie om de omgeving, niet om het individu. ‘We staan bij preventie aan het begin. Er is vreselijk veel winst te behalen met relatief weinig middelen.’ Vriends betoogde dat mentale gezondheid hoger op de agenda moet komen te staan. ‘Maak een hoofdzaak van preventie en versterking van mentale gezondheid.’

Frederike Jörg blikte als een van de initiatiefnemers van het evenement tevreden terug op de bijeenkomst in het UMCG. ‘Het is hoopgevend dat er vandaag zoveel mensen samenkwamen die de versterking van mentale gezondheid als hoofdzaak zien. Preventie van mentale klachten is op alle fronten superefficiënt: het verhoogt het, zorgt ervoor dat jongeren een diploma halen en succesvol de arbeidsmarkt betreden en kunnen participeren in de samenleving. Bij jongeren is er de afgelopen decennia sprake van een enorme toename van mentale klachten. Daar moeten we verandering in brengen, want dit is onze toekomstige generatie.’ Volgens Jörg bood de dag een breed scala aan perspectieven op preventie. ‘Het is cruciaal dat we investeren in betere omstandigheden en dat we samen optrekken,’ concludeerde ze.

Het evenement werd georganiseerd door: UMCG, Aletta Jacobs School of Public Health, Mentaal Gezond Groningen, Nationaal plan hoofdzaken, MindUs.

Artikel geschreven door Jelle Posthuma