Mantelzorg in de verkiezingsprogramma’s, hoe kijken de partijen hiernaar
Hinke van der Werf, docent-onderzoeker bij het lectoraat Verpleegkundige Diagnostiek van de Hanze, gaat in op de manier waarop mantelzorg terugkomt in de verkiezingsprogramma’s.
Gezondheid is ons grootste goed. Er liggen echter flinke uitdagingen in de zorgsector: personeelstekorten, stijgende loonkosten, een vergrijzende bevolking en een toename van chronische en leefstijlgerelateerde ziekten. Hierdoor wordt de toegang tot zorg steeds moeilijker.
De zorgsector heeft daarom hulp nodig van andere domeinen. Wie een verstandige politieke keuze wil maken om de zorg toekomstbestendig te houden, moet daarom verder kijken dan financiering van de zorg. Investeringen in preventie, onderwijs en armoedebestrijding zijn minstens zo belangrijk. Een gezonde bevolking heeft immers niet alleen minder zorg nodig, maar vormt ook de basis van een veerkrachtige en gezonde samenleving. Partijen die hierin investeren dragen daarmee indirect bij aan het ontlasten van de zorg.
Ook mantelzorg speelt een cruciale rol in tijden van tekorten. Iedereen krijgt er vroeg of laat mee te maken: je bent mantelzorger, je wordt er één of je hebt iemand nodig. Mantelzorg kan zorgen voor sterke familiebanden, maar brengt ook risico’s op overbelasting, zeker bij gezinnen met financiële of psychische problematiek of een klein netwerk. Bovendien kan het verlenen van mantelzorg zelf leiden tot diezelfde kwetsbaarheid en daardoor tot minder kansen in de samenleving
Veel partijen erkennen het belang van het ondersteunen van mantelzorgers – een positieve ontwikkeling. Toch blijkt het lastig om effectief beleid te maken. Mantelzorgers zijn niet altijd zichtbaar, waardoor preventieve hulp moeilijk te bieden is. En wie eenmaal overbelast is, vindt de juiste hulp vaak te laat. Bovendien verschilt de ondersteuning per gemeente: welke hulp beschikbaar is, hangt af van waar je woont. Beleid dat de zichtbaarheid van ondersteuning vergroot en het aanvragen van hulp, respijtzorg en vergoedingen vereenvoudigt zoals voorgesteld door onder meer CDA, SGP, D66, Volt, SP, CU en NSC, kan hier veel in betekenen.
Opvallend is dat jonge mantelzorgers in de meeste partijprogramma’s nauwelijks worden genoemd. Alleen het CDA besteedt hier expliciet aandacht aan, terwijl maar liefst één op de vier jongeren mantelzorg verleent. Ons onderzoek laat zien dat zij gebaat zijn bij ondersteuning, bijvoorbeeld via flexibiliteit in het onderwijs, zodat ze ondanks hun thuissituatie gelijke kansen behouden. Want juist de jeugd en met name deze jonge mantelzorgers, dragen de toekomst.
Er is samenwerking nodig tussen zorg, onderwijs en werkgevers. Partijen als D66, GroenLinks-PvdA, SP, PvdD, NSC, Denk, CU, CDA en VVD pleiten terecht voor een betere balans tussen werk en zorgtaken, bijvoorbeeld via uitbreiding van verlofregelingen. Daarbij wil ik hen van harte aanbevelen om breder te kijken dan de huidige definitie van mantelzorg: het maken van zorgen om een zieke naaste is vaak net zo belastend als het verlenen van fysieke zorg.
Aandacht voor mantelzorg op de werkvloer voorkomt niet alleen uitval maar creëert ook wederzijdse betrokkenheid. Een win-winsituatie, zeker omdat veel mantelzorgers zelf in de zorg werken en daar soms waardering missen. Werkgevers maar zeker ook onderwijsinstellingen kunnen hierin het verschil maken door een warme organisatie te zijn: betrokken, flexibel en mensgericht. Als die warmte ook buiten de muren van organisaties voelbaar wordt, komt er pas ruimte voor wat we echt nodig hebben: een samenleving die voor elkaar zorgt. Aan u de keuze!