Voorbereiden op later: ‘Er gaat straks iets veranderen, ook voor mij’

Autonomie, verbondenheid en zingeving staan volgens inwoners van Noord-Nederland centraal bij het ouder worden. Hun inzichten zijn gebundeld in het rapport ‘Voorbereiden op ouder worden’, dat dinsdag 27 mei werd gepresenteerd in House of Connections in Groningen. Tijdens de bijeenkomst ‘Voorbereiden op later’, georganiseerd door de Aletta Jacobs School of Public Health, gingen sprekers en bezoekers met elkaar in gesprek over één centrale vraag: hoe worden we prettig ouder in een snel veranderende samenleving? 

‘Een lange adem en doorzettingsvermogen’, dat is volgens Brenda Reyne nodig om een gemeenschappelijke woonvorm voor ouderen te realiseren. Ze verzorgde als ervaringsdeskundige de aftrap van de middag ‘Voorbereiden op later’. De inmiddels 80-jarige Reyne is de stuwende kracht achter De Hof van Zutphen, een ‘knarrenhof’ waar senioren op een sociale manier met elkaar oud kunnen worden. Volgens Reyne is zo’n gemeenschappelijke woonvorm een uitkomst: ‘Je wordt meer dan alleen buren, er ontstaan echte vriendschappen. Men zorgt voor elkaar en mensen kunnen tijdens de gemeenschappelijke activiteiten hun talenten inzetten.’

Reyne deelde enkele belangrijke inzichten over de realisatie van zo’n gemeenschappelijke woonvorm. ‘Ik ben nog van de generatie die gelooft in de maakbare samenleving. Als iets er niet is, dan ga je het maken.’ Volgens haar is het zaak om ruim op tijd te beginnen aan de voorbereiding, want er is een lange aanlooptijd. ‘Ik was er al vanaf mijn 60ste mee bezig. Veel mensen gaan pas na hun pensionering nadenken over een gemeenschappelijke woonvorm. En vaak zijn het alleenwonenden die er als eersten over nadenken: zij zien de bui eerder hangen dan paren.’

‘It takes a village to grow old’

Het verhaal van Reyne vatte treffend samen waar het tijdens het evenement in House of Connections om draaide: voorbereiden op later. Tijdens de bijeenkomst spraken Aletta Rozeboom (Stichting Islamitische Zorg), Lotus van Nes (secretaris Sociale Pijler G40, gemeente Groningen) en Ellen van der Hoek (projectleider Ouder en Wijzer, gemeente Groningen) over het ouderenbeleid. Er werd stilgestaan bij de rol van ouderen in de samenleving, met daarbij ook aandacht voor verschillende culturele achtergronden.

Van der Hoek benadrukte het belang van een gezamenlijke aanpak. De vergrijzing zorgt voor een sterk groeiende groep ouderen, en alleen samen kunnen we het systeem overeind houden. ‘Ze zeggen wel eens: It takes a village to raise a child. Ik denk dat je ook kunt zeggen: It takes a village to grow old.’ Daarnaast benadrukte ze het belang van de stem van ouderen. ‘Je hoort vaak van ouderen: praat met ons, niet over ons.’ Deze oproep werd met instemming ontvangen door het publiek, waarin ook verschillende senioren aanwezig waren die zich op een goede manier willen voorbereiden op hun toekomst.

Ouder worden in de Oosterparkwijk

Daarna presenteerde Nanda Kleinenberg (Hanze) de resultaten van een participatief actieonderzoek naar ouder worden in de Oosterparkwijk. Het aantal ouderen in deze wijk zal naar verwachting sterk toenemen, maar wat zijn hun behoeften? Met die vraag begon Kleinenberg haar onderzoek. Senioren willen graag in de Oosterparkwijk blijven wonen, maar er leven verschillende vragen over het ouder worden in hun wijk. 

Het onderwerp wonen speelt bijvoorbeeld een belangrijke rol: wat doe je als het huis te groot wordt of ongeschikt blijkt? Om bewoners beter voor te bereiden, is bewustwording cruciaal, stelde Kleinenberg. ‘Mensen moeten beseffen: er gaat straks iets veranderen, ook voor mij.’ Wat volgens de onderzoeker kan helpen, is een laagdrempelig consultatiebureau voor ouderen in de wijk, waar zij informatie kunnen krijgen. 

Autonomie, verbondenheid en zingeving

Na het verhaal van Kleinenberg volgde de presentatie van het rapport ‘Voorbereiden op oud worden’. Karine van ’t Land, tevens dagvoorzitter van de bijeenkomst, presenteerde samen met Anjo Geluk-Bleumink (voorzitter Denktank 60+) en projectassistent Anne Roncoli de resultaten. Het rapport is opgesteld door een diverse onderzoeksgroep van ouderen, jongeren, beleidsmakers en onderzoekers, die het afgelopen half jaar interviews afnamen bij inwoners van middelbare leeftijd uit Noord-Nederland, met speciale aandacht voor mensen met een migratieachtergrond. 

Voor de inwoners bleken autonomie, verbondenheid en zingeving in de toekomst centraal te staan bij het voorbereiden op ouder worden. Uit het rapport volgden belangrijke aanbevelingen, zoals: benut de maatschappelijke betrokkenheid van ouderen; werk vanuit het gedeelde verlangen naar verbinding; communiceer positief en waarderend; bied duidelijke informatie over mogelijkheden om de regie te behouden; neem de diepgewortelde angst voor het verpleeghuis serieus; en bied ondersteuning aan mensen met een migratieachtergrond.

Aïssa Allaui, directeur Maatschappelijke Ontwikkeling, en Mazanga Halley, manager Sociaal Domein, beiden van de gemeente Groningen, namen het rapport in ontvangst. In hun speech, doorspekt met humor, spraken zij lovende woorden over het rapport. ‘Het is geen beleidsproza, maar het gaat om de verhalen van echte mensen – ook van mensen met een migratieachtergrond. In het rapport draait het om gewone mensen met buitengewone inzichten.’

Inspirerende voorbeelden

Na het plenaire gedeelte gingen de deelnemers uiteen in parallelsessies. Na afloop gaven de gespreksleiders een korte terugblik op de belangrijkste inzichten. Uit een gesprek over mantelzorg volgde als belangrijke bevinding dat het cruciaal is om op tijd het gesprek aan te gaan, ook met jonge mensen. Bij de parallelsessie (intergenerationeel)wonen kwamen inspirerende voorbeelden aan bod, maar ook de obstakels werden besproken, zoals regelgeving, financiering, ruimte en de lange wachttijd. Tegelijkertijd merkte de gespreksleider op dat er dingen veranderen: er is steeds meer mogelijk bij banken en gemeenten op het gebied van wonen. 

Ook bij het gesprek over langer actief blijven op de arbeidsmarkt kwamen inspirerende voorbeelden voorbij, zoals Baanbrekend Perspectief en Denktank 60+ Noord. Bij de brainstorm ‘vervolgonderzoek en gezamenlijke projecten’ met ondersteuning vanuit ZonMw bleken hbo- en mbo-instellingen zeer gemotiveerd om actief deel te nemen, en kwam opnieuw het perspectief van de ouderen naar voren. Het bleek een belangrijk adagium van de middag: ‘Praat met ons, niet over ons.’

Het evenement ‘Voorbereiden op later’ werd georganiseerd door de Aletta Jacobs School of Public Health, in samenwerking met het Zorginnovatieforum, Platform Pouwer en Denktank60+.