Marie Elise Loke

Op 11 februari 2024 is de 9e Internationale Dag van Vrouwen en Meisjes in de Wetenschap. Op die dag vragen de Verenigde Naties aandacht voor gendergelijkheid in het wetenschappelijk onderwijs. In Nederland gaan de gedachten dan al snel uit naar Aletta Jacobs, de eerste vrouw die in ons land met succes een universitaire studie afrondde. Minder bekend, maar niet minder respectabel is de geschiedenis van Marie Elise Loke. Ze werd op 7 augustus 1870 geboren in Hoorn en overleed op 2 februari 1916 in Groningen.

Loke behaalde haar onderwijsaktes mo-A en B en werkte bij het Stedelijk Gymnasium in Kampen en de meisjes-hbs in Den Haag. Ter voorbereiding op het behalen van de mo-akte B Frans volgde ze privélessen bij dr. J.J. Salverda de Grave. Hij was hoogleraar Romaanse filologie en Franse taal- en letterkunde te Groningen. Hij genoot groot internationaal aanzien als Romanist.

Loke wilde uiteindelijk promoveren in de Franse taal- en letterkunde, maar had niet de juiste vooropleiding. Salverda de Grave heeft haar bij de Universiteit van Toulouse geïntroduceerd, waar zij in juni 1906 promoveerde. Het is heel bijzonder dat ze als eerste Nederlander in het buitenland in een moderne taal promoveerde. Ze was een gedreven wetenschapper, wat mede wordt geïllustreerd door het feit dat ze gedurende de promotieduur onbetaald verlof opnam.

In oktober 1907 werd ze benoemd als eerste vrouwelijke lector van Nederland. Bij de officiële aanvaarding van het lectorschap aan de Rijksuniversiteit Groningen gaf Loke in 1908 een openbare les in sociëteit De Harmonie. Met haar enigzins feministisch gekleurde les over Belle van Zuylen liet ze de aanwezige vrouwen zien dat je ook in de wetenschap kunt werken zonder in te boeten op je vrouwelijkheid.

Aan de functie als lector was als voorwaarde gesteld dat geen bezoldigde nevenwerkzaamheden mochten worden uitgevoerd. Vandaar dat geen enkele man belangstelling had getoond voor deze positie. Was het misschien daarom dat Loke, naast haar lectorschap, in 1910 bestuurslid werd van de Nederlandsche Bond voor Vrouwenkiesrecht?

Daarnaast was Loke ook lid van diverse commissies en besturen en regisseerde ze studententoneel. Dat resulteerde onder meer in een opvoering van het blijspel 'Les femmes savantes' (De geleerde vrouwen) van Molière. Ze werkte ook mee aan de tentoonstelling 'De Vrouw 1813-1913'. Het doel van die tentoonstelling was om te laten zien wat vrouwen bereikt hadden, 100 jaar na de bevrijding van de Franse bezetters. Met de tentoonstelling wilde de organisatie ook de aandacht vestigen op het vrouwenkiesrecht. In het archief van Loke vinden we daarover helaas niets.

In de kluis van Bijzondere Collecties bevindt zich een klein archief (UBG075) van Loke. Dit bestaat uit diverse correspondentie en onder andere het benoemingsbesluit van koningin Wilhelmina betr. M.E. Loke tot Lector, 7 februari 1916.

Verder lezen?

• Inge de Wilde, Een beminnelijke romaniste: Marie Elise Loke (1870-1916), de eerste vrouwelijke lector in Nederland / aan te vragen bij de UB: 22A 517
• Catalogus van de tentoonstelling "De vrouw 1813-1913", "Meerhuizen" - Amsteldijk: mei-october 1913 Amsterdam / in te zien bij Bijzondere Collecties: IKUN I DRUPSTEEN (13CATA) 1
• Les femmes savantes : comédie en cinq actes / in te zien bij Bijzondere Collecties: 15A 7051