Maak kennis met onze diamond open access specialisten

Naar aanleiding van het thema van de International Open Access Week Community over commercialization besteedt de Universiteitsbibliotheek Groningen (UB) deze week aandacht aan duurzame, community-gedreven publicatie-alternatieven, bekend als diamond open access (OA) initiatieven. Wil je meer weten over diamond OA en hoe wij dit ondersteunen? Maak kennis met onze experts Giulia Trentacosti en Margreet Nieborg.

"Diamond open access belichaamt de ware en oorspronkelijke geest van de open access-beweging: het streven om wetenschappelijk publiceren toegankelijker, maar ook betaalbaarder en eerlijker te maken voor iedereen."

Wat is diamond open access?

Diamond open access is een open access-model dat geen publicatiekosten in rekening brengt. In essentie zijn diamond OA-tijdschriften en -publicatieplatforms vrij toegankelijk voor lezers, zonder abonnementskosten, en gratis om in te publiceren zonder zogenaamde APC's (Article Processing Charges). Ze zijn meestal non-profit, community-gedreven en worden geleid door wetenschappers. De operationele kosten van diamond open access-platforms bedragen slechts een fractie van die van commerciële tijdschriften en worden vaak gefinancierd door universiteitsbibliotheken, academische instellingen, onderzoeksfinanciers of overheidssubsidies.

Diamond open access: duurzamer dan pay-to-publish, commerciële alternatieven
Om een voorbeeld te geven: de Open Library of the Humanities (OLH) is een volledig non-profit en door wetenschappers geleide diamond OA-uitgeverij. Gevestigd aan Birkbeck, University of London, publiceert OLH 28 peer-reviewed tijdschriften binnen de geesteswetenschappen. Oorspronkelijk gefinancierd door subsidies, worden de activiteiten nu ondersteund door een consortium bestaande uit bijna 350 internationale bibliotheken, waaronder ook de UB.

Elke deelnemende bibliotheek betaalt een contributie die afhankelijk is van haar omvang en dit bedrag is zeer betaalbaar. Onze jaarlijkse bijdrage ligt rond de €2.500, wat nagenoeg overeenkomt met de publicatiekosten (APC) van één artikel in een gouden of hybride open access-tijdschrift, zoals Frontiers (met een gemiddelde APC van €2.155). Bovendien rekenen tijdschriften zoals Nature en Science veel hogere publicatiekosten (Nature: APC €9.750 en Science Advances APC: €4.272). Dus voor hetzelfde bedrag dat we zouden betalen voor één open access-artikel, ondersteunen we een duurzaam publicatieplatform dat maar liefst 28 tijdschriften beheert, wat neerkomt op ongeveer 560 artikelen per jaar.

Een ander voorbeeld is SciPost, gevestigd aan de Universiteit van Amsterdam en beheerd door de SciPost Foundation. SciPost is een wetenschappelijk open access-publicatieplatform dat volledig in handen is van wetenschappers. Op dit moment geeft SciPost 11 tijdschriften uit, die een breed scala aan disciplines bestrijken, zoals natuurkunde, astronomie, scheikunde en politicologie. Publiceren in SciPost is geheel kosteloos, mogelijk gemaakt door donaties van nationale financieringsinstanties, universiteiten, verenigingen, stichtingen en individuen.

Nieuwe universiteitsuitgeverijen
In Europa zien we in navolging van de open access-beweging de opkomst van nieuwe universiteitsuitgeverijen (bijvoorbeeld Delft, Groningen, Londen, Nijmegen, Stockholm, enz.) die open access volledig omarmen. Een nieuwe universiteitsuitgeverij is een academische uitgeverij, doorgaans gelieerd aan een universiteit, die zich toelegt op het bevorderen van open toegang tot wetenschappelijke publicaties. Deze uitgeverijen spelen een belangrijke rol bij het uitdagen van traditionele publicatiemodellen. Ze financieren hun publicaties vaak met alternatieve middelen, zoals financiering door universiteiten of overheden.

Waarom is diamond open access belangrijk voor de academische wereld?

Diamond OA is van cruciaal belang omdat het aantoont dat er een alternatief mogelijk is voor het commerciële 'pay-to-publish' model voor open access. Het vertegenwoordigt een duurzamer, betaalbaarder en rechtvaardiger model, dat de academische gemeenschap in staat stelt de regie over het publicatiesysteem te heroveren. Wanneer deze platforms voor open access grootschalig worden geïmplementeerd en goed worden gefinancierd, kunnen ze de academische gemeenschap helpen om haar afhankelijkheid van winstgerichte traditionele uitgevers te verminderen en tegelijkertijd de huidige kosten van open access aanzienlijk te verlagen. Diamond open access belichaamt de ware en oorspronkelijke geest van de open access-beweging: het streven om wetenschappelijk publiceren toegankelijker, maar ook betaalbaarder en eerlijker te maken voor iedereen.

Helaas blijven investeringen in diamond OA-platforms en open infrastructuren schaars in het Noorden, in schril contrast met de aanzienlijke bedragen die universiteiten betalen aan commerciële uitgevers, hetzij in de vorm van APC's of Read & Publish-overeenkomsten. In andere delen van de wereld, zoals Latijns-Amerika, is diamond open access al tientallen jaren de norm.

Hoe kunnen RUG-onderzoekers diamond open access publiceren?

We adviseren auteurs om hun zoektocht te beginnen naar geschikte diamond open access-tijdschriften binnen hun vakgebied. De Directory of Open Access Journals (DOAJ) is een betrouwbare database van open access-tijdschriften. Door de DOAJ te raadplegen, kunnen auteurs de filter 'geen kosten' toepassen, waardoor alleen tijdschriften zonder APC's worden weergegeven. Momenteel indexeert de DOAJ meer dan 13.000 diamond open access-tijdschriften in diverse disciplines en talen.

Voor auteurs die financiering ontvangen van de EU, kan Open Research Europe (ORE) een overweging zijn. ORE wordt volledig gefinancierd door de EU en dient als een gratis open access-publicatieplatform voor door de EU gefinancierd onderzoek. Dit platform ondersteunt de bevordering van open onderzoeksspraktijken, zoals resultaten vroegtijdig delen als preprint en open peer-review.

Tot slot bieden sommige uitgevers diamond open access-modellen voor academische boeken. Voorbeelden hiervan zijn Central European Press (als onderdeel van Opening the Future), MIT Press (als onderdeel van Direct to Open), Punctum Books, Mattering Press, mediastudies.press en Open Book Publishers.

Veel diamond open access-tijdschriften worden gehost en uitgegeven door universiteitsuitgeverijen, onderzoeksinstellingen (zoals de Max Planck Society) of wetenschappelijke genootschappen. We raden auteurs aan te onderzoeken of een van deze opties beschikbaar is binnen hun specifieke vakgebied.

University of Groningen Press
Bij de RUG fungeert de University of Groningen Press (UGP) als een open access uitgeverij, waar tijdschriften, boeken, open leermiddelen en oraties van docenten en onderzoekers verbonden aan de RUG worden gepubliceerd

UGP werkt nauw samen met andere Nederlandse en Europese universitaire uitgeverijen. Deze aanpak bevordert een netwerk van academische uitgevers, die expertise, middelen en best practices delen om open access en wetenschappelijke communicatie te bevorderen.

Zoals verschillende auteurs van de RUG bevestigen, bieden diamond open access-tijdschriften hoogwaardige peer-review en professionele diensten. Ontdek wat RUG-auteurs te zeggen hebben over hun ervaringen met publiceren in diamond open access-tijdschriften.

Op welke manier ondersteunt de UB community-gedreven publiceren?

De RUG zet zich al jaren in om duurzame, non-profit en door wetenschappers geleide publicatie-initiatieven te ondersteunen, waaronder de Open Library of the Humanities, SciPost, Punctum Books, Opening the Future en Open Book Publishers.

University of Groningen Press (UGP) voorziet in de infrastructuur en expertise voor RUG-medewerkers om nieuwe tijdschriften op te zetten en/of bestaande tijdschriften te transformeren naar volledig elektronische en open access-platforms. Bovendien biedt UGP de mogelijkheid om (tekst)boeken te publiceren in open access-formaten zoals PDF's, EPUB's en multimediaversies. Indien gewenst bieden we ook print-on-demand aan. Momenteel publiceert UGP 25 peer-reviewed tijdschriften, waarvan er 21 diamond open access zijn. We accepteren alleen diamond open access-tijdschriften zonder enige vertraging of embargo. Verder heeft UGP 77 OA-boektitels in de catalogus en 41 inaugurele lezingen.

In de toekomst hopen we onze steun aan open, niet-commerciële publicatieplatforms en -infrastructuren te kunnen voortzetten en mogelijk uit te breiden.

More information

• Diamond open access aan de RUG
• University of Groningen Press

Contact

• (diamond) open access: openaccess rug.nl of openaccess umcg.nl
• University of Groningen Press: ugp rug.nl