Planetarium uit de 19e eeuw

Het was een hele toestand om dit ingenieuze planetarium op te zetten. Daarvoor monteerde je de metalen armen op een tafel waarop de zonnestanden en jaargetijden waren aangegeven. Vervolgens moest je de planeten en hun manen bevestigen. Dan pas kon een professor het gebruiken om verschillende samenstanden aan zijn studenten te demonstreren.

Het was ook mogelijk er een tellurium van te maken. Dat laat zien hoe de aarde om de zon draait. Tenslotte was een lunarium mogelijk, dat de bewegingen van de maan ten opzichte van de aarde laat zien.

Het planetarium werd in het begin van de negent iende eeuw aangeschaft bij de Amsterdamse gebroeders Van Laun. Vandaar ook dat de planeten Neptunus en Pluto ontbreken. Die werden pas veel later ontdekt.

Het aanschaffen van nieuwe onderwijsmaterialen voor de sterrenkunde was in die tijd hard nodig. Toen professor Jacob Baart de la Faille aantrad in 1790 had de universiteit slechts víer astronomische instrumenten : twee globes, een houten sextant en een klein planetarium.

Hij deed zijn best de situatie te verbeteren. Steeds weer vroeg hij om geld voor de aankoop van astronomische instrumenten, ‘welke aan deez Academie zeer gebrekkig zijn’. Uiteindelijk moet hij succes hebben gehad en kon hij dit exemplaar aanschaffen bij de meest gerenommeerde bouwers van Nederland.

Er zijn in totaal zeventien planetaria van Van Laun bekend. Door de vele onderdelen zijn ze echter zelden compleet. Bij dit exemplaar is de tafel verloren gegaan. De globes - een van de hemel met sterrenbeelden en een van de aarde – komen niet uit Amsterdam. Die lieten de gebroeders maken door globemaker Delamarche uit Parijs.