4 en 5 mei: wat leert de Klassieke Oudheid ons?

Wie herdenken we op 4 mei? En wat vieren we op 5 mei? Wie mag meedoen en wie niet? Mogen Nederlanders langs Duitse graven lopen? Mag de Duitse ambassadeur naar de dodenherdenking op de Dam? Zijn Indiëveteranen helden? Het zijn actuele vragen, waar gymnasiumleerlingen over na kunnen denken met kennis over oorlogsherdenking in de Klassieke Oudheid.

Zoals elk jaar moet onze samenleving ook in 2020, 75 jaar na de bevrijding, antwoorden vinden op vragen over herdenken en vieren. Ons middelbaar onderwijs heeft de opdracht om leerlingen tot kritische burgers op te leiden, de burgers van morgen die aan deze maatschappelijke debatten deel kunnen nemen. Bettina Reitz-Joosse, Universitair hoofddocente Latijnse Taal en Literatuur aan de RUG, bedacht dat de oude Grieken en Romeinen daarbij zouden kunnen helpen.

Helden en monumenten

Een groep leraren heeft onder leiding van Reitz-Joosse en lerares Marije van der Steege hiervoor lesmateriaal ontwikkeld voor de bovenbouw van het gymnasium. In zes modules gaan leerlingen aan de slag met vragen als: Waar vecht je voor?, Wie is een held?, Welke rol spelen slagvelden bij herdenkingen? of Wat betekent “vrede”? Ze kijken naar bronnen uit de oudheid (literaire teksten in combinatie met antieke inscripties, monumenten, of munten) en brengen de oudheid in verband met het heden en recente verleden.

Frisse blik op bekende rituelen

Reitz-Joosse legt uit: “Kijken naar een heel andere tijd, een andere wereld, scherpt de blik op de eigen omgeving en daagt leerlingen uit om na te denken over de keuzes die wij vandaag maken. Voor veel van hen lijkt het bijvoorbeeld logisch dat de herdenking van oorlogsslachtoffers een grote plek in onze huidige samenleving krijgt – ze kennen al van jongs af aan de rituelen rond 4 mei. Maar in het oude Rome kregen oorlogsslachtoffers in de publieke sfeer nauwelijks aandacht. Wat er in Nederland op 4 mei gebeurt blijkt dus niet vanzelfsprekend – het is een keuze. Waarom maken we die? En wat zegt dat over onze maatschappij, onze waarden, en onze omgang met het verle­den? We hopen dat leerlingen over dit soort vragen gaan nadenken.”

Proefdraaien bij Aletta Jacobs College

Een aantal leerlingen van het Dr. Aletta Jacobs College in Hoogezand mocht al één van de modules uitproberen. Rayshan uit V4 is enthousiast: hij vindt de module “geweldig, heel leerzaam en heel origineel.” Ook zijn docente Van der Steege is tevreden. "Het is fijn dat het materiaal veel mogelijkheden biedt om op een andere manier met het Grieks bezig te zijn, en de actualisatie-opdrachten zetten leerlingen goed aan het denken.”

Enthousiaste leraren

Reitz-Joosse heeft de laatste jaren in het kader van een Veni project onderzoek verricht naar de rol van slagvelden in de Romeinse herinneringscultuur. De inzichten van haar onderzoek wil ze graag vertalen naar de onderwijspraktijk – maar daarvoor heeft ze partners uit het middelbaar onderwijs nodig. Die vond ze via het Expertisecentrum Vakdidaktiek Noord van de RUG. Dit netwerk bood de infrastructuur voor een werkgroep van enthousiaste leraren Klassieke Talen, die over een periode van anderhalf jaar samen aan het materiaal konden werken. Reitz-Joosse is onder de indruk: “Het was een grote klus, en de leraren hebben dit werk grotendeels in hun schaarse vrije tijd gedaan – wat een helden!”

In de week van 27 april is het materiaal digitaal en gratis beschikbaar op de website van het Expertisecentrum. “We hadden dit natuurlijk niet kunnen voorspellen, maar juist nu, in tijden van corona, zijn we blij dat we hebben ingezet op snelle, digitale verspreiding. Nu kunnen leraren er hopelijk direct mee aan de slag.”

Meer informatie

• Voorbeeldmateriaal is eerder al in te zien via Bettina Reitz-Joosse.
• Bettina Reitz-Joosse
• Website Expertisecentrum Vakdidactiek Noord