Energy transitions in the Netherlands

Nederland dreigt opnieuw sterk afhankelijk te worden van buitenlandse gasleveranties

Nederland is historisch gezien een relatief belangrijke vervuiler als het gaat om de uitstoot van CO2. Bovendien valt op de dat de emissie-intensiteit van het Nederlandse energiesysteem (de hoeveel uitgestoten CO2 per verbruikte hoeveelheid energie) met de introductie van het aardgas in de jaren ‘60 en ‘70 sterk is gedaald, maar dat deze daling sinds de late jaren ‘70 niet meer doorzet. De kleine stappen die zijn gemaakt met betrekking tot duurzame energiebronnen zijn teniet gedaan door een vernieuwde toename van steenkool voor de productie van elektriciteit, concludeert Rick Hölsgens.

Klimaatverandering is een van de belangrijkste bedreigingen voor duurzame ontwikkeling. De transitie naar een koolstofarm energiesysteem kan bijdragen aan het bestrijden van de gevaren van klimaatverandering. Hölsgens onderzocht de ontwikkelingen van het Nederlandse energiesysteem vanuit een historische en comparatieve analyse van duurzaamheidsproblemen. Hij geeft inzicht in de ontstaansgeschiedenis, de ontwikkelingen en de manier waarop in het verleden met duurzaamheidsuitdagingen werd omgegaan.

Hölsgens laat zien dat duurzaamheidsproblemen lange wortels hebben en ook in het verleden al voorkwamen. Nederland heeft sinds 1800 een drietal energietransities meegemaakt waarbij afhankelijkheid van het buitenland een belangrijke rol gespeeld heeft. Ook nu staat Nederland op het punt van een nieuwe transitie. De ‘energycapital-ratio’ laat zien dat economische groei in Nederland gepaard is gegaan met een relatieve afname van de energieconsumptie. Relatief minder energie input is nodig om een vergelijkbare output te genereren. Die ontwikkeling kan echter niet eindeloos doorgaan.

Een bepaalde hoeveelheid energie zal altijd nodig zijn voor productie. Daarom is het noodzakelijk niet alleen in te zetten op efficiëntieverbetering en energiebesparing, maar ook op duurzame energiebronnen. De opwekking van energie dient meer te geschieden door koolstofvrije bronnen. Helaas laat de CO2-intensiteit van de Nederlandse energiemix weinig tot geen verbetering zien sinds het midden van de jaren ‘70. Desondanks ligt het in de lijn der verwachting dat Nederland haar emissies zal moeten terugdringen. Hölsgens voorspelt dat de Nederlandse emissie wel zal afnemen, maar met ‘slechts’ 50% in 2060 ten opzichte van het niveau van 1990.

Volgens Hölsgens is het geen uitgemaakte zaak dat de komende transitie een radicale omwenteling naar duurzame energiebronnen zal opleveren. Het blijkt uit de historische transities dat er een belangrijke rol is weggelegd voor de overheid bij het sturen van de transitie. De Nederlandse lijkt versterkt te willen inzetten op de invoer van buitenlands aardgas. Met de constructie van de gasrotonde wil Nederland bij de huidige energiedrager blijven. In de ophanden zijnde transitie lijkt het terugdringen van CO2-emissies daarmee geen prioriteit te hebben. Invoer van aardgas levert op korte termijn een oplossing voor de teruglopende inheemse aardgasproductie, op de langere termijn leidt dat er toe dat Nederland opnieuw sterk afhankelijk zal worden van buitenlandse leveranties.

Rick Hölsgens verrichtte zijn onderzoek bij de afdeling Economics, Econometrics & Finance van de Faculteit Economie en Bedrijfskunde. Het onderzoek is gefinancierd door NWO (Historical Roots of the Dutch Sustainability Challenge). Hölsgens werkt als onderzoeker bij de Sozialforschungsstelle, TU Dortmund.

Proefschrift: http://hdl.handle.net/11370/d14b74c8-e802-4612-b924-9ef72c5a0642