Facets of native-likeness

Duidelijke, maar geen dramatische aantasting moedertaal Duitse emigranten

Volgens de Verenigde Naties waren er in 2015 wereldwijd 244 miljoen internationale migranten. Velen van hen verblijven in een omgeving waar hun moedertaal nauwelijks gesproken wordt. Daardoor kunnen hun vaardigheden in deze taal veranderen. Taalkundigen verwijzen naar dat soort veranderingen met de term ‘attritie’. Ook na decennia van onderzoek hiernaar is er nog steeds veel onduidelijk. Voor zijn promotie heeft Christopher Bergmann de moedertaalvaardigheden van Duitse emigranten in het Engelstalige deel van Noord-Amerika bestudeerd. Het onderzoek is een van de weinige studies waarin het taalgebruik van mensen uit dezelfde groep ‘attriters’ op meerdere uiteenlopende gebieden is bestudeerd. De analyses laten zien dat attritie een fenomeen is dat potentieel alle onderdelen van het menselijke taalvermogen raakt. Maar Bergmann constateert ook dat de veranderingen die attritie teweeg brengt, allerminst rampzalig zijn voor de taalvaardigheid van de onderzochte sprekers.

Op alle gebieden die Bergmann onderzocht, verschilden de emigranten – ‘attriters’ – van Duitse moedertaalsprekers in Duitsland: attriters spraken bepaalde klanken van het Duits anders uit die daardoor meer op vergelijkbare klanken van hun omgevingstaal, het Engels, gingen lijken. Ook werden de attriters in mindere mate als moedertaalsprekers waargenomen door andere moedertaalsprekers en spraken ze minder vloeiend (bijvoorbeeld met meer aarzelingen). Wanneer attriters veel vaste woordcombinaties (zoals ‘in het kader van’) gebruikten, spraken ze wel een stuk vloeiender – wellicht omdat zulke combinaties als geheel uit de hersenen kunnen worden opgehaald en niet pas op het moment van het spreken in elkaar moeten worden gezet. Bergmann heeft  daarnaast één van de eerste experimenten uitgevoerd waarin de hersengolven van attriters werden bestudeerd met behulp van EEG-metingen. Hieruit bleek dat attriters sommige soorten van grammaticale fouten anders verwerken dan moedertaalsprekers in Duitsland. Al met al vond hij  duidelijke effecten van attritie van de moedertaal, maar veel van die effecten zijn eerder subtiel dan dramatisch. Ondanks alle verschillen zijn de attriters nog steeds competente sprekers van het Duits.

Christopher Bergmann verrichtte zijn onderzoek aan de Faculteit der Letteren. Het werd gefinancierd door NWO.

Proefschrift: http://hdl.handle.net/11370/84591b45-d656-4157-b855-876a67c838a9