Insight in psychosis

Reflectie in plaats van discussie over diagnose schizofrenie

Meer dan de helft van alle mensen met schizofrenie heeft beperkt inzicht in hun aandoening. Psycholoog Annerieke de Vos concludeert op basis van hersenonderzoek dat dit komt doordat deze groep moeite lijkt te hebben met het integreren van informatie van anderen en van zichzelf, waardoor ziektegerelateerde ervaringen niet worden meegenomen in het beeld dat ze van zichzelf hebben. Zij denkt dat het sociaal functioneren en de behandeling van mensen met schizofrenie een heel stuk kan verbeteren, niet door deze mensen te vragen de diagnose schizofrenie te accepteren, maar door zelfreflectie te trainen.

Wanneer patiënten beperkt inzicht in hun ziekte hebben beseffen zij in mindere mate dat het psychisch niet goed met hen gaat, vinden ze niet dat er hulp van anderen nodig is en schrijven ze aanwezige symptomen niet toe aan een psychiatrische aandoening. Dat resulteert niet alleen in een lager welbevinden, maar zorgt ook voor problemen in de omgang met familie en hulpverleners. De Vos wilde daarom graag weten welke hersenprocessen een rol spelen bij verminderd inzicht, en hoe dit beperkte inzicht mogelijk verbeterd kan worden. Ze onderzocht dat in verschillende metacognitieve processen, processen waarin we ‘denken over denken’, en maakte daarbij gebruik van de fMRI, een beeldvormingsmethode om het brein te onderzoeken met behulp van magneetvelden.

De Vos stelde onder andere vast dat mensen met schizofrenie minder goed scoorden op een taak waarin het verwerken van feedback belangrijk was. Hersenonderzoek bevestigde dat twee hersengebieden die belangrijk zijn voor het integreren van informatie van anderen en van onszelf, de ventrolaterale prefontale cortex (voorin het brein) en de inferieure pariëtale cortex (bovenin het brein) bij mensen met schizofrenie minder actief is tijdens het uitvoeren van een zelfreflectietaak. Om zelfreflectie en het beter begrijpen van het perspectief van de ander aan te moedigen, ontwikkelde De Vos een nieuwe psychosociale groepstraining, die onder 121 patiënten in zeven instellingen in Nederland werd getest. De ene helft volgde de training, de andere helft (de controlegroep) volgde een training waarin aandacht en geheugen centraal stonden. Verrassend genoeg verbeterde het zelfinzicht in beide groepen. Vervolgonderzoek moet duidelijk maken waardoor dit precies komt.

Annerieke de Vos (1987) studeerde psychologie aan de Rijksuniversiteit Groningen. Ze verrichtte haar promotieonderzoek bij de GGZ Drenthe, Assen, en was verbonden aan onderzoeksinstituut BCN-Brain van het Universitair Medisch Centrum Groningen. Het onderzoek werd betaald met behulp van een beurs van de European Science Foundation (EURYI). Andere financiers waren NWO en GGZ Drenthe, waar De Vos momenteel in opleiding is tot GZ-psycholoog.

Proefschrift: http://hdl.handle.net/11370/12dcecf0-f43c-45a9-b4a4-dfc402aadd1a