On the road to recovery

Pilotstudie Cognitieve Adaptie Training voor mensen met ernstige psychiatrische aandoening

Kijken naar wat ernstig psychiatrische patiënten nog wél kunnen, en ze helpen bij het realiseren van individuele doelen in het dagelijks leven door rekening te houden met hun cognitieve problemen. Deze Cognitieve Adaptatie Training is effectief gebleken bij Amerikaanse, thuiswonende patiënten, maar helpt mogelijk ook mensen die langdurig in een psychiatrische instelling wonen, zo blijkt uit een pilotstudie van neuropsycholoog Annemarie Stiekema. De eerste resultaten uit deze kleinschalige studie zijn veelbelovend, maar er is vervolgonderzoek nodig.

Wanneer een psychische aandoening gedurende langere tijd het functioneren ernstig belemmert, wordt gesproken van een ernstige psychiatrische aandoening. Ongeveer twee derde van de mensen met zo’n aandoening is gediagnosticeerd met schizofrenie of een andere psychotische stoornis, de overige groep heeft bijvoorbeeld een ernstige vorm van depressie, bipolaire stoornis of een ontwikkelingsstoornis. Mensen met een ernstige psychiatrische aandoening hebben vaak langdurig intensieve zorg nodig van zorgprofessionals. Een relatief kleine groep, zo’n 26.000 mensen in Nederland, herstelt uiteindelijk niet voldoende om zelfstandig te kunnen functioneren. Volgens Stiekema gaat het hier om een kwetsbare groep mensen voor wie er nauwelijks wetenschappelijk bewezen herstelondersteunende interventies zijn. Met haar onderzoek wilde zij bijdragen aan een verbetering van de zorg aan deze groep mensen.

Eén van de door haar uitgevoerde studies is een compensatiemethode voor cognitieve problemen, de Cognitieve Adaptatie Training (CAT). Het doel van de training is het verbeteren van het dagelijks functioneren, waardoor mensen met een ernstige psychiatrische aandoening zelfstandiger kunnen functioneren en hun kwaliteit van leven verbetert. Voor iedere patiënt wordt nagegaan wat diens wensen, mogelijkheden en beperkingen zijn, zodat de training kan worden aangepast aan de individuele patiënt. De training werd uitgevoerd door psychiatrische verpleegkundigen (in Amerika waren dat psychologen) onder een groep van negentien langdurig opgenomen patiënten. Na een periode van acht maanden functioneerden de deelnemers die de training kregen iets beter dan patiënten die de gebruikelijke zorg kregen. Ook bleken ze meer activiteiten te ondernemen. Die bevindingen zijn veelbelovend, omdat er geen andere, wetenschappelijk onderbouwde behandeling is die zich richt op de relatie tussen cognitieve beperkingen aan de ene kant, en aan de andere kant de mate waarin patiënten hulp nodig hebben bij dagelijkse activiteiten. Stiekema is nu een grootschaliger onderzoek naar CAT aan het afronden dat in drie instellingen loopt.

Annemarie Stiekema (1989) studeerde neuropsychologie aan de Rijksuniversiteit Groningen. Ze verrichtte haar promotieonderzoek bij Lentis, afdeling langdurige rehabilitatie, en binnen onderzoeksinstituut SHARE van het Universitair Medisch Centrum Groningen. Het onderzoek werd betaald door NutsOhra en Lentis. Stiekema werkt nu als onderzoeker bij Lentis en bij de Universiteit van Maastricht.

Proefschrift: http://hdl.handle.net/11370/4902faf7-ad5e-40c4-95a6-d95875033917