Een terugval na een zedendelict voorkomen met cirkels van ondersteuning

Ervoor zorgen dat mensen die een zedendelict hebben gepleegd niet nog een keer in de fout gaan. Dat is het doel van sociologie-alumnus Simon Cats en zijn collega’s bij Reclassering Nederland. Een van de middelen die ze hiervoor inzetten, zijn de zogenaamde Cirkels voor Ondersteuning, Samenwerking en Aanspreekbaarheid.

Zedendaders die na hun veroordeling weer terugkeren in de samenleving hebben het vaak moeilijk. Familie en vrienden hebben het contact verbroken, buurtbewoners protesteren tegen hun komst en werkgevers zitten doorgaans niet op hen te wachten. Hoewel deze reacties begrijpelijk zijn, is het met het oog op recidive zorgelijk. Uit onderzoek blijkt namelijk dat sociaal isolement en eenzaamheid grote risicofactoren voor een terugval zijn.

Sociale contacten

Om deze reden is Reclassering Nederland in 2009 begonnen met de zogenaamde Cirkels voor Ondersteuning, Samenwerking en Aanspreekbaarheid (COSA). Sociologie-alumnus Simon Cats, unitmanager bij de reclassering, legt uit. “Het idee is dat vrijwilligers samen met een voormalig zedendader — ook wel kernlid genoemd — sociale activiteiten ondernemen of bij die persoon op bezoek gaan. Het kernlid werkt daarbij aan vooraf opgestelde doelen. Meestal gaan die over het verbeteren van sociale vaardigheden: nieuwe mensen ontmoeten, contact aangaan en onderhouden, zich aansluiten bij een vereniging, enzovoorts. De cirkels zijn een veilige omgeving waarin je dit kunt oefenen.”

Risico’s signaleren

De cirkels hebben daarnaast een signalerende functie. “Vrijwilligers spreken de kernleden aan op hun verantwoordelijkheden. Wat zouden ze moeten doen en wat juist niet? Maken ze de juiste keuzes? De vrijwilligers zijn getraind om vroegtijdig risicogedrag te signaleren. Als het nodig is, schakelen zij via de coördinator van de cirkel de zogeheten buitencirkel in. Die bestaat uit een groep beroepskrachten, waaronder een toezichthouder van de reclassering, een behandelaar en een wijkagent. De buitencirkel kan ingrijpen als dit nodig is.”

Veiligheid voorop

Voor Cats staat de veiligheid van de vrijwilligers voorop. “Er wordt eerst bekeken of kernleden wel geschikt zijn als COSA deelnemers. Bepaalde persoonlijkheidskenmerken zoals ernstige agressieproblematiek of psychopathie worden uitgesloten. Daarnaast volgen vrijwilligers een verplichte training en worden er duidelijke afspraken gemaakt over bijvoorbeeld het bezoeken van het kernlid. Het belangrijkste is dat vrijwilligers nooit iets doen waar ze zich niet prettig bij voelen. Er is 24/7 een cirkel-coördinator bereikbaar voor vrijwilligers zodat zij, indien nodig, altijd kunnen ventileren of overleggen.”

Vrijwilligers gezocht

Cats zoekt nog nieuwe vrijwilligers. Hier is geen specifieke opleiding voor vereist. “Wij vragen om als mens deel te nemen aan COSA, niet als hulpverlener. Wat wel belangrijk is, is dat mensen de persoon en het delict kunnen scheiden en dat zij het leuk vinden om met andere vrijwilligers samen te werken. We proberen altijd cirkels te formeren met daarin verscheidenheid aan sekse, leeftijd, achtergrond, interesses en kwaliteiten. Van een divers gezelschap kan een kernlid veel leren.”