Promotie dhr. R.A. Krol: Het geweten van Duitsland. Friedrich Meinecke als pleitbezorger van het Duitse historisme
Wanneer: | do 06-06-2013 om 14:30 |
Promotie: dhr. R.A. Krol, 14.30 uur, Academiegebouw, Broerstraat 5, Groningen
Proefschrift: Het geweten van Duitsland. Friedrich Meinecke als pleitbezorger van het Duitse historisme
Promotor(s): prof.dr. F.R. Ankersmit, prof.dr. H.J. Paul
Faculteit: Letteren
Friedrich Meinecke (1862-1954) pleitbezorger van het Duitse historisme
Reinbert Krol werpt in zijn proefschrift nieuw licht op het complexe oeuvre van de Duitse historicus Friedrich Meinecke. Meer specifiek laat hij zien dat het zogenoemde panentheïsme er een grote rol in speelt.
Het oeuvre van Friedrich Meinecke (1862-1954) is doortrokken van een diepgeworteld verlangen naar verzoening. Dit houdt verband met de geschiedenis waar hij getuige van was. Meineckes leven omvatte de opkomst, maar vooral de ondergang van de Duitse eenheidsstaat. In 1871 zag hij als achtjarige in Berlijn de Pruisische soldaten, na hun overwinning op de Fransen, de stad binnenmarcheren. Vervolgens maakte hij de Eerste Wereldoorlog, de Weimar Republiek, het Derde Rijk, de Tweede Wereldoorlog en de deling van Duitsland van nabij mee. Meinecke schreef zijn werk om greep te krijgen op de actuele politieke en intellectuele discussies. Door zijn voortdurende reflectie op het verleden wist hij een tegenwicht te vormen tegen de verschillende crises in het heden; verzoening stond hierin centraal.
In zijn proefschrift laat Reinbert Krol zien dat een panentheïstische wereldbeschouwing Meinecke in staat stelde om tegenstellingen te verzoenen. In het panentheïsme is de werkelijkheid niet, zoals bij het pantheïsme, identiek aan God maar een emanatie van God. Dat betekent dat God verheven is boven de schepping en dat de schepping, in haar verbondenheid met God, vrij is zich te ontwikkelen. Daaruit volgt dat tegenstellingen zoals ‘materie en geest’, ‘goed en kwaad’ dezelfde grond of oorsprong hebben, omdat het emanaties van God zijn. Het is deze filosofie die Meinecke in de verschillende politieke en intellectuele crises grond onder de voeten geeft en hem in staat stelt tegenstellingen als macht en ethiek, het individuele en het absolute met elkaar te verzoenen. Het panentheïsme is, kortom, de rode draad in Meineckes oeuvre.
Reinbert Krol studeerde Geschiedenis aan de Rijksuniversiteit Groningen. Hij verrichtte zijn onderzoek bij het Instituut voor Cultuurwetenschappelijk Onderzoek Groningen, Faculteit der Letteren van de Rijksuniversiteit Groningen (RUG). Krol werkt als docent Moderne Geschiedenis en redacteur bij de Historische Uitgeverij Groningen.