EHBO-instructies moeten glashelder zijn

Een ongeluk zit helaas vaak in een klein hoekje. Uw dochter valt tijdens het buitenspelen uit de boom, uw vader verslikt zich in een stukje brood, een goede vriend glipt even weg met de scooter. Meestal komt het goed, maar het maakt veel verschil of u EHBO (Eerste Hulp bij Ongelukken) kunt verlenen in afwachting van de dokter of de ambulance. Bij een EHBO-cursus is het van groot belang dat de instructies voor iedereen duidelijk zijn. Daarom werken studenten Communicatie- en Informatiewetenschappen onder leiding van hun docenten Dr. Ielka van der Sluis en Prof. dr. Gisela Redeker al 3 jaar samen met het Oranje Kruis en de EHBO-Groningen aan onderzoek naar het lesmateriaal.

EHBO-instructie komt heel precies

Het Oranje Kruis heeft als missie om in Nederland kennis en kunde van EHBO te verspreiden. Daarvoor maken ze o.a. een instructieboekje en instructievideo’s over alle handelingen die EHBO’ers onder de knie moeten hebben, zoals reanimatie, mensen in stabiele zijligging leggen, de eerste behandeling van wonden. Bij het lesmateriaal is het belangrijk dat de eerstehulp instructies maar voor één uitleg vatbaar zijn en dat iedereen ze moet kunnen begrijpen. De informatie in woord en beeld komt dus heel precies. De EHBO-cursussen worden verzorgd door lokale EHBO-afdelingen, zoals de K.N.V. EHBO in Groningen. Deze EHBO-instructeurs geven uit de praktijk goede feedback op het lesmateriaal, maar ook communicatiewetenschappers kunnen hun steentje eraan bijdragen, dat blijkt wel uit deze succesvolle samenwerking.

In het onderzoekscollege “Multimodale instructieve teksten” werkten in 2018 elf studenten Communicatie- en Informatiewetenschappen (CIW) als professionele onderzoekers aan de instructie over de stabiele zijligging. In eerdere jaren namen studenten andere instructies onder de loep. Na een introductie en een instructie-avond bogen de studenten zich over een gedegen onderzoeksontwerp. Er zijn veel aspecten die een instructie met tekst en afbeeldingen begrijpelijk of minder begrijpelijk kunnen maken. Natuurlijk gaat het dan om de duidelijkheid van de tekst en de foto’s, maar ook bijvoorbeeld om de verhouding tussen de hoeveelheid tekst en het aantal afbeeldingen, hoe overzichtelijk de lay-out is en hoe stilstaande foto’s kunnen tonen welke beweging er wel of juist niet gemaakt moeten worden.

Onderzoek biedt inzichten

In de aanloop naar het gebruikersonderzoek werden er nieuwe foto’s gemaakt, aangepaste teksten geproduceerd en opgemaakt en natuurlijk proefpersonen gezocht. Steeds werden de studenten kritisch bevraagd door hun docenten, medestudenten en de niet-universitaire partners. Zo werd niet alleen de onderzoeksopzet steeds beter, ze kregen ook meer zicht op hun eigen expertise en hoe dit onderzoek bij zou kunnen dragen om de praktijk te verbeteren.

In het gebruikersonderzoek moesten proefpersonen de EHBO taak uitvoeren aan de hand van de originele of een aangepaste instructie. Dat werd nauwkeurig geobserveerd en ook werd er gemeten wat de leereffecten waren en hoe de proefpersonen de instructie beoordeelden. Dat leverde interessante resultaten op. Veel proefpersonen bleken bijvoorbeeld moeite te hebben om “een rechte hoek” te interpreteren, hierbij boden ook de afbeeldingen in de instructie vaak onvoldoende uitkomst. Ook wanneer er in de tekst meer stappen beschreven staan dan er op de foto’s te zien zijn, raakten sommigen licht in verwarring. Het lijken misschien kleine punten, onder stress in een levensbedreigende situatie moet alles uiteraard glashelder zijn.

Waardevolle samenwerking

De studenten presenteren vol trots hun resultaten en aanbevelingen aan het Oranje Kruis en de EHBO Groningen. Ze hebben hun vak in praktijk kunnen brengen. Het Oranje Kruis neemt deze aanbevelingen weer mee in de brede bespreking rondom nieuwe richtlijnen. “Als je een handeling door en door kent, is het moeilijk om te zien wat er onduidelijk aan kan zijn”, zegt Ineke van der Beek van EHBO Groningen. “Deze inzichten maken de samenwerking zo waardevol. Bovendien is het ook nuttig om in contact te komen met studenten. Studenten vormen een belangrijk deel van de Groningse samenleving; het is goed om EHBO bij hen te introduceren.”

Uit onderzoek in opdracht van het Oranje Kruis in 2015 bleek dat het aantal mensen in Nederland met een geldig EHBO-diploma laag is (8.7%). Er is dus nog flink wat werk aan de winkel. Aan de kwaliteit van het lesmateriaal zal het in ieder geval niet liggen. Dat is in goede handen!

Meer informatie over het onderzoek naar de combinatie van afbeeldingen en tekst (Pictures and Text, PAT) vindt u op de website van het PAT-project.