Taalkeuze van meertalige jongeren

Meertalig zijn betekent constant taalkeuzes moeten maken. Bewust of onbewust bezig zijn met de vraag: welke taal gebruik ik in deze situatie? In onderzoek, beleid en maatschappelijk debat is er veel aandacht voor het Nederlands van tweetalige landgenoten, maar weinig aandacht voor de taal die zij naast het Nederlands spreken en hoe zij beide talen gebruiken in hun dagelijkse leven.

Onderzoek onder Turkse en Friese Nederlanders

Om inzicht te krijgen in hoe meertalige Nederlanders per situatie kiezen om de ene of de andere taal te gebruiken, startten twee studenten Interculturele communicatie (Communicatie- en Informatiewetenschappen) in het kader van hun bachelorscriptie een onderzoek. Vera de Man onderzocht een groep Turks-Nederlandse jongeren en Reinou Keuning voerde haar onderzoek parallel uit bij Fries-Nederlandse jongeren. Beide groepen bestonden uit 5 mannen en 5 vrouwen, die momenteel een HBO of WO-opleiding volgen en wonen in Groningen en omstreken.

Het onderzoek is uitgevoerd door middel van diepte-interviews, waarin de talige achtergrond en de houding ten opzichte van beide talen bevraagd is. Daarnaast werden 12 situatiesaan de proefpersonen voorgelegd, waarin een taalkeuze moest worden gemaakt en beargumenteerd. Ook is de proefpersonen gevraagd naar hun ervaringen met het Fries- en Turkstalige onderwijs en naar hun ideeën over de toekomst van deze talen in Nederland.

Nederlanders niet buitensluiten

Uit de resultaten bleek onder andere dat de keuze voor een taal meestal gebaseerd was op de gesprekspartner. Als je er bijvoorbeeld aan gewend bent om met je neef Fries te spreken, dan kies je in verschillende situaties eerder voor die taal, ook al zijn er andere redenen om te kiezen voor het Nederlands. Wat bij het maken van deze keuzes opvalt is dat Friese Nederlanders in dezelfde situaties vaker voor het Fries kiezen dan Turks-Nederlandse jongeren voor het Turks. Bij deze laatste groep speelt de omgeving een belangrijke rol in de taalkeuze. De Turks-Nederlandse jongeren geven veelvuldig aan de Nederlandstalige omgeving niet buiten te willen sluiten. Dus ook al spreek je met je neef altijd Turks, als hij in de rij voor jouw supermarktkassa staat, is het professioneler of klantvriendelijker om zelf te kiezen voor het Nederlands, uit beleefdheid naar de wachtende klanten. Hieruit blijkt dat de sociale druk op de minderheidstaal dus duidelijk wordt gevoeld. Ook een aantal proefpersonen uit de Fries-Nederlandse groep meldt ervaringen waarin het Fries door de omgeving niet positief werd beoordeeld.

Gedachten en overwegingen gevangen in citaten

Naast deze en andere opvallende verschillen en overeenkomsten tussen beide groepen, leveren deze onderzoeken vooral een kijkje in hoe elke meertalige persoonlijk komt tot taalkeuzes. In de citaten die in beide rapporten in ruime mate aanwezig zijn, zie je welk belang beide talen hebben voor het sociale functioneren, de identiteit en de persoonlijke ontwikkeling. In de rapporten wordt niet geoordeeld over correctheid of sociale (on)wenselijkheid van de overwegingen en gedachten die meertaligen hebben over taal. Het geeft een eerlijk en genuanceerd beeld van hoe de proefpersonen beide talen beleven. Dat maakt deze rapporten zeker de moeite waard om te lezen.

Belangstelling voor de rapporten of samenvattingen?

Wilt u de rapporten op papier ontvangen? Dat kan ook, mail naar: tawi@let.rug.nl (kosten 7,00 euro per rapport ex. verzendkosten).  

Meer weten over meertaligheid?

De Wetenschapswinkel Taal, Cultuur en Communicatie is al sinds 2005 actief op het terrein van meertaligheid. Er verschenen meerdere onderzoeken, artikelen en een boekje met portretten. Ook zijn er tal van lezingen en workshops gegeven en is er achtergrondinformatie, tips voor meertalig opvoeden en debat over meertaligheid te vinden.