Nieuwsoverzicht 2020

Organische zelf-assemblerende monolagen (SAMs) zijn erg veelzijdig, maar ook onstabiel: blootstelling aan lucht zorgt binnen een dag voor oxidatie en afbraak van de laagjes. RUG onderzoekers hebben nu SAMs gemaakt van buckyballen die zijn voorzien van een functionele ‘staart’ van ethyleen glycol. Deze blijven in lucht zeker enkele weken stabiel.

Science LinX zal samen met 10 basisscholen in de gemeente Westerkwartier een meetnetwerk opzetten voor het meten van fijnstof in de lucht.

Wetenschappers van de Rijksuniversiteit Groningen en het Universitair Medisch Centrum Groningen hebben moleculaire motoren gebruikt om een eiwitlaag waarop stamcellen uit het beenmerg groeien te manipuleren.

RUG-onderzoekers Davide Grosse, Jacolien van Rij en Lambert Schomaker legden het uit aan de hand van recente ontwikkelingen in de Kunstmatige Intelligentie.

Natuurkundigen van de RUG zijn er met een transmissie elektronenmicroscoop (TEM) in geslaagd om waterstofatomen zichtbaar te maken op het grensvlak van titanium en titanium hydride. Door een nieuwe techniek te gebruiken konden zij in één beeld metaal- en waterstofatomen zien.

De Science LinX Nieuwsbrief voor februari 2020

De Science LinX Nieuwsbrief voor maart 2020

RUG-natuurkundigen hebben een zilveren zaagtand met nanosleuven gebruikt om bij kamertemperatuur coherente fotoluminescentie te produceren in tweedimensionaal wolfraam disulfide. Coherent licht is te gebruiken voor opslag en transport van informatie in kwantum elektronica.

Onderzoekers van de RUG hebben een eiwit zonder enzymatische activiteit omgebouwd tot een werkend enzym door er twee niet-biologische bouwstenen aan toe te voegen. Het is de eerste keer dat een enzym is gemaakt met twee niet-biologische groepen.

Door in klei gelijkmatige spleetjes aan te brengen is RUG-hoogleraar Experimentele Vaste Stof Fysica Peter Rudolf erin geslaagd een giftige onkruidverdelger uit water te filteren.

Onderzoekers van de RUG en de Czech Academy of Sciences hebben op 14 februari in samenwerking met de gemeente Westerkwartier een piëzotegel geplaatst bij het station van Zuidhorn die gekoppeld is aan een prototype van een nieuw soort energiezuinige computer.

RUG onderzoekers hebben de structuur opgehelderd van een transportcomplex waarmee bacteriën de stof aspartaat opnemen. Dit is relevant omdat een vergelijkbaar complex een cruciale rol speelt bij de signaaloverdracht tussen hersencellen in ons brein.

Actine filamenten spelen een belangrijk rol in cellen. Ze ondersteunen bijvoorbeeld de membraan door zich eraan te binden. Simulaties die zijn uitgevoerd door RUG-onderzoekers, aangevuld met experimenten, laten zien hoe die proces op moleculair niveau verwerkt.

Op de Huishoudbeurs 2020 stonden drie containers van Expeditie NEXT-On Tour in het midden van één van de hoofdhallen vol in het zicht. In de containers worden korte experimenten en mini-colleges aangeboden, onder meer door Science LinX.

Genen die bacteriën resistent maken tegen antibiotica kunnen zich snel verspreiden doordat de cellen DNA uit hun omgeving gaan opnemen. Een nieuw onderzoek, dat begon aan de RUG, laat nu zien dat geneesmiddelen die dit vermogen (dat ‘competentie’ heet) in de bacterie Streptococcus pneumoniae blokkeren inderdaad de verspreiding van resistentie bij muizen stoppen.

Microbiologen van de RUG ontdekten dat cellen van de bacterie Lactococcus lactis die genetisch identiek zijn verschillen in het systeem dat ze gebruiken. Als ze een systeem gekozen hebben, blijven ze dat bovendien generaties lang doen. Het is de eerste keer dat er zo’n stabiele maar verschillende keuze in de opname van aminozuren is beschreven.

Het Kasteel te Groningen vormde donderdag 5 maart het decor voor de inmiddels traditionele wedstrijd in de wetenschapscommunicatie, FameLab. Elf onderzoekers stonden te popelen om hun wetenschappelijk onderzoek uit te leggen in een drie-minuten-presentatie zonder PowerPoint.

Een overzicht van de maatregelen die Science LinX heeft genomen in verband met de corona-uitbraak

Ajay Kottapalli maakt nieuwe sensoren van zachte polymeren. Twee jaar geleden begon hij als tenure-track onderzoeker bij het ENgineering and Technology institute Groningen (ENTEG).

Onderzoekers van de Rijksuniversiteit Groningen en twee buitenlandse collega’s hebben ontdekt dat spreeuwen in de zomer vijf uur minder slapen per nacht. Vergeleken bij de winter doen de vogels overdag meer dutjes en leven ze onder hogere slaapdruk. Bij volle maan slapen spreeuwen ongeveer twee uur minder per nacht.

Een transporteiwit waarmee de ziekteverwekkende bacterie Mycobacterium tuberculosis vitamine B12 opneemt bevat een grote met water gevulde holte, waarin water minnende stoffen door de celmembraan worden gebracht. Deze ontdekking, die nieuwe inzichten geeft in de fysiologie van bacteriën.

Heimwee-camera op Zernike Campus

De Science LinX Nieuwsbrief voor april 2020

RUG-wetenschappers hebben het gedrag van één enkel enzym onderzocht met behulp van een nanoporie. Hieruit bleek dat het molecuul in vier verschillend gevouwen toestanden (conformaties) kan bestaan, die een rol hebben in het reactiemechanisme van het enzym.

Op lood gebaseerd perovskiet is een veelbelovend materiaal voor het maken van zonnepanelen. Het zet licht zeer efficiënt om in stroom maar heeft ook enkele nadelen: de meest efficiënte materialen zijn niet erg stabiel, en lood is nogal giftig. RUG-onderzoekers zoeken daarom naar loodvrije perovskieten.

RUG-hoogleraar polymeerchemie Katja Loos doet onderzoek terwijl de industrie over haar schouder meekijkt. Dat vindt zij niet eng of lastig, sterker nog, het inspireert haar en haar collega’s van zes verschillende universiteiten. Samen vormen zij het nieuwe virtuele onderzoekscentrum voor zachte, geavanceerde materialen SAM (Soft Advanced Materials).

Ziekten die veroorzaakt worden door een genetische mutatie zijn in theorie te genezen met een goed werkende versie van het gen. Een veelbelovende techniek is het afleveren van genen via zogeheten DNA/lipide complexen (lipoplexen). Wetenschappers van de RUG hebben nu geavanceerde computersimulaties gebruikt om te onderzoeken hoe de lipoplexen DNA-fragmenten afleveren in cellen.

Ecologen doen al heel lang onderzoek naar vogels zoals de grutto, waarbij ze gestandaardiseerde informatie gebruiken over hun voortplanting, zoals wanneer eieren worden gelegd of uitkomen, en hoeveel kuikens overleven. Maar nieuw onderzoek met behulp van geolocators laat zien dat traditionele methoden die zijn gebaseerd op observaties onjuiste gegevens kunnen opleveren.

Normaal is de Bernoulliborg op de Zernike Campus het kloppend hart van de Bèta Battle finale, nu vond die door de omstandigheden online plaats. Vijf scholen hebben de finaleronde gespeeld. Eindwinnaar is het Rudolph Pabus Cleveringa Lyceum uit Appingedam

Twee studenten van de Rijksuniversiteit Groningen reisden af naar Cambodja om duizenden middelbare scholieren te enthousiasmeren voor schone energie door middel van een zonnecel practicum.

Technici van het Kapteyn Instituut voor sterrenkunde gaan opnieuw 66 detectoren maken voor de ALMA radiotelescoop in Chili, samen met partners in Zweden en Italië.

Dit voorjaar testen leerlingen van 3 en 4 vwo van het Leeuwarder Lyceum en de Lindenborg de lesmodule Voedselweb structuren in een agrarisch landschap die ontwikkeld is vanuit het Europese project over duurzame landschappen SUSTAIN.

De Science LinX Nieuwsbrief voor mei 2020

Wetenschappers van de RUG hebben een methode ontwikkeld om verschillende lengteschalen samen te brengen in een computersimulatie van biologische membranen. Hiermee kunnen zij inzoomen op het afsnoeren van een stukje celmembraan, of de complete membraan simuleren van een mitochondrion, een orgaantje in cellen.

RUG natuurkundige Richard Hildner heeft met collega’s onderzocht hoe energietransport verloopt door een kunstmatig systeem gemaakt van nanodraadjes.

Perovskiet is een materiaal met opto-elektrische eigenschappen waarvan onder meer LEDs zijn te maken. Sommige perovskieten zenden licht uit over een bijzonder brede golflengteband. RUG-wetenschappers hebben nu laten zien dat de verklaring voor dit fenomeen niet klopt.

Tijdens de lockdown kunnen wetenschappers niet naar het lab, maar stilzitten doen ze zeker niet! Post-doctoraal onderzoeker Aditya Iyer (33) vertelde ons zijn verhaal.

De Science LinX Nieuwsbrief voor juni 2020

Sommige metaaloxiden, zoals de zogeheten nikkelaten, hebben een soortelijke weerstand die is te reguleren. Van dit soort materialen zou je adaptieve elektronica kunnen maken, en computers die werken als hersenen. Onderzoekers van de RUG hebben hoe de overgang tussen geleider en isolator precies werkt.

We weten hoe belangrijk bacteriën en schimmels zijn voor planten. In de oceanen of in onze eigen darmen zijn ook bacteriofagen (virussen die bacteriën infecteren) van belang, omdat ze bepalen welke bacteriën er aanwezig zijn. Maar de rol van die virussen op bacteriën rond plantenwortels is nauwelijks onderzocht.

Tijdens de lockdown kunnen wetenschappers niet naar het lab, maar stilzitten doen ze zeker niet! PhD student Melanie König (29) deelt haar ervaring met ons.

Een zomerstage in het Spaanse Bilbao heeft Jack Mayo, masterstudent nanoscience aan de RUG, een artikel opgeleverd in het prestigieuze tijdschrift Physical Review Letters.

Op 21 juni, de langste dag van het jaar, vond online de aftrap plaats van ‘De Donkerte van het Waddengebied’. Een programma om bewoners, recreanten en toeristen de duisternis van het Waddengebied te laten ervaren en nieuwe toeristen naar de Waddenkust te trekken.

Dit voorjaar zijn 3 en 4 vwo leerlingen van het Leeuwarder Lyceum en De Lindenborg aan de slag geweest met de lesmodule “voedselweb structuren in een agrarisch landschap”. Wegens de Coro-na maatregelen, hebben ze een online variant van de lesmodule gevolgd.

De Science LinX Nieuwsbrief voor zomer 2020

Scheikundigen van de RUG hebben met collega’s van de Universiteit van Milaan (Italië) een zacht poreus aromatisch raamwerk gemaakt waarin lichtgevoelige schakelaars zijn verwerkt. Dit materiaal is wellicht bruikbaar om gassen uit fabrieksschoorstenen te halen.

Tijdens de lockdown kunnen wetenschappers niet naar het lab, maar stilzitten doen ze zeker niet! PhD student Chris van Ewijk vertelt hoe hij de afgelopen periode heeft ervaren.

Onderzoekers maakten een nieuwe klasse van polymeren, gebaseerd op eiwit-achtig materiaal, die protonen geleiden en nuttig kunnen zijn in toekomstige bio-elektrische toepassingen.

Een groep theoretisch natuurkundigen, waarvan er twee aan de RUG verbonden zijn, heeft een ‘tafelmodel’ apparaat ontworpen dat zwaartekrachtgolven kan meten en  een van de grootste vragen uit de natuurkunde kan beantwoorden: is zwaartekracht een kwantum-fenomeen?

Hoe zou je wereld eruitzien als jij een pissebed bent, of een vlinder? Dat hebben nieuwsgierige kinderen woensdag 12 augustus ontdekt tijdens de OntdekDag op het Suikerterrein.

RUG ecoloog Britas Klemens Eriksson heeft, samen met collega's van Stockholm University en de Swedish University of Agricultural Sciences, Zwedem, aangetoond dat stekelbaarsjes en algen het ecosysteem zijn gaan domineren in een golf die door de eilandengroepen voor de kust liep.

Tijdens de zomermaanden bleven wetenschappelijke tijdschriften gewoon verschijnen. In dit overzicht aandacht voor een paar zomerpublicaties van de Faculty of Science and Engineering van de RUG.

De Science LinX Nieuwsbrief voor september 2020

In China zijn in 2018 zo’n tien miljard maaltijden bezorgd bij ruim vierhonderd miljoen klanten in plastic wegwerpverpakking, met wegwerp plastic eetgerei. RUG-milieuwetenschapper Yuli Shan berekende dat herbruikbaar eetgerei de hoeveelheid afval en uitstoot substantieel kan terugdringen.

Natuurkundigen en biofysici van de RUG hebben gezien dat individuele nanobuisjes met een ongeordende structuur die lichtenergie opnemen toch allemaal hetzelfde werken. Door het combineren van spectroscopie, moleculaire dynamica simulaties en theoretische natuurkunde ontdekten zij hoe wanorde op moleculair niveau zich uitmiddelt op grotere schaal.

Science LinX heeft in samenwerking met docenten van het Leeuwarder Lyceum en Lindenborg en de Provincie Friesland de lesmodule 'Voedselwebstructuren in agrarische landschappen' ontwikkeld, over verlies van biodiversiteit in agrarische landschappen door intensief landbouwgebruik. De module is nu beschikbaar voor scholen.

Op 26 en 27 september was er in het Klokgebouw in Eindhoven weer een Maker Faire. Ook Science LinX was van de partij, met de bouw-opstelling GEN.ERATE.

Science LinX gaat met scholieren en andere geïnteresseerden onderzoeken hoe spinnen zich aanpassen aan het leven in de stad.

De Science LinX Nieuwsbrief voor oktober 2020

Bacteriën in de dunne darm kunnen levodopa, het belangrijkste geneesmiddel tegen de ziekte van Parkinson, afbreken via deaminatie. Deze afbraak van niet-geabsorbeerde resten van het middel kunnen de beweeglijkheid van de darm remmen en voor constipatie zorgen.

When going in circles helps you stay put: how spin-orbit coupling leads to stable spins in color centers in materials

Scheikundigen van de RUG hebben een roterende moleculaire motor ontworpen die efficiënt wordt aangedreven door infrarood licht, door een antenne aan het motor-molecuul te koppen. Het ontwerp en het functioneren van deze motor is op 28 oktober gepubliceerd in het tijdschrift Science Advances.

De Science LinX Nieuwsbrief voor november 2020

De Science LinX Nieuwsbrief voor december 2020

Het RNA van het SARS-CoV2 coronavirus is in detail onderzocht door wetenschappers van de RUG, het International Institute of Molecular and Cell Biology in Warschau (Polen) en de Universiteit Leiden. Structuren in het RNA vormen mogelijke doelwitten voor geneesmiddelen tegen dit virus.

Thermo-elektrisch materiaal kan een temperatuurverschil omzetten in stroom. Organische thermo-elektrische materialen lijken bruikbaar als krachtbron voor draagbare elektronica of sensoren, maar ze hebben nog te weinig vermogen. Nu heeft een team onder leiding van RUG-hoogleraar Fysica van Halfgeleiders Jan Anton Koster een organische halfgeleider gemaakt met verbeterde eigenschappen die dit soort toepassingen dichterbij brengt.

Een hoge concentratie zout of suiker in de omgeving zal micro-organismen doen uitdrogen, waardoor ze stoppen met groeien. RUG-wetenschappers hebben de structuur opgehelderd van het transporteiwit dat glycine betaïne de cel in brengt om dit uitdrogen tegen te gaan.

Wetenschappers werken aan nieuwe materialen waarmee zogeheten neuromorfe computers, gebaseerd op het menselijke brein, zijn te maken. Materiaalwetenschappers van de RUG hebben het gedrag van strontium titanium oxide geanalyseerd, een materiaal dat hiervoor geschikt is, door er het 2D materiaal grafeen er bovenop te plaatsen.

Theoretisch onderzoek naar de dynamiek die licht kan veroorzaken in moleculen vraagt om berekeningen van hun elektronische structuur, iets wat veel rekentijd kost. RUG onderzoekers hebben nu een op machinaal leren gebaseerd algoritme ontwikkeld dat de rekentijd flink terugbrengt.

Valt zwaartekracht onder de wetten van kwantummechanica?  Samen met collega’s uit het Verenigd Koninkrijk heeft RUG-natuurkundige Anupam Mazumdar een experiment bedacht dat een antwoord kan brengen. In een nieuw artikel presenteert Mazumdar een manier om de achtergrondruis van het experiment te verminderen, wat het beter uitvoerbaar maakt.

De Science LinX Nieuwsbrief voor kerst 2020

De observatie dat de spin van elektronen zich in grafeen niet-lineair kan gedragen maakt het eenvoudiger om spinsignalen te transporteren, manipuleren of detecteren of om spin in lading om te zetten. Hiermee komt spintronica op het punt waar gewone elektronica zich bevond na de introductie van de eerste transistoren.