Skip to ContentSkip to Navigation
Onderwijs De Graduate Schools van de faculteiten Graduate School of Religion, Culture and Society PhD Programme

Is citizenship secular?

Conceptualising the relation between religion and citizenship in contemporary Dutch society
Promotie:Mw. R.A. (Renée) Wagenvoorde
Wanneer:17 september 2015
Aanvang:16:15
Promotors:prof. dr. A.L. (Arie) Molendijk, C. (Christoph) Jedan, Prof
Waar:Academiegebouw RUG
Faculteit:Religie, Cultuur en Maatschappij
Is citizenship secular?

Bredere focus op burgerschap nodig

De nauwe focus op nationale identiteit heeft een uitsluitend karakter en kan beter vervangen worden door een bredere focus op burgerschap. Dat stelt promovenda Renée Wagenvoorde. Waar de overheid op dit moment uitgaat van het principe dat burgerschap het doel is van integratie en van bovenaf sociaal-culturele aanpassing oplegt, zou het idee van een gedeelde nationale identiteit wellicht beter gezien kunnen worden als subjectief gevoel van ‘belonging’ bij een samenleving. Het is goed denkbaar dat dit gevoel niet door een top-down invulling van identiteit wordt verkregen, maar juist door de andere dimensies van burgerschap kan worden gevoed. Wagenvoorde ontwierp een model waarbij burgerschap bestaat uit vijf dimensies: sociale betrokkenheid, politieke betrokkenheid, gezagsgetrouwheid, tolerantie en gedeelde identiteit. Ze beargumenteert dat de top-down benadering, die zo prominent aanwezig is in het hedendaagse politieke discours, beter verlaten kan worden. Wagenvoorde stelt voor om te focussen op tolerantie en sociale betrokkenheid. 

De hedendaagse Nederlandse samenleving is ontegenzeggelijk divers. Deze diversiteit heeft in de afgelopen decennia geleid tot sterk gepolariseerde maatschappelijke debatten, die zich vaak toespitsen op het idee van een gedeelde nationale identiteit. Wagenvoorde betoogt dat de lastige vragen rondom pluraliteit beter beantwoord kunnen worden wanneer we focussen op de bredere notie van burgerschap. In het onderzoek hiernaar concentreert haar proefschrift zich op een van de meest delicate thema’s in deze debatten: religie. Tot nu toe is relatief weinig bekend over hoe de debatten over religie en burgerschap samenhangen. Wagenvoordes onderzoek beoogt een interdisciplinaire bijdrage te leveren aan het begrip van de relatie tussen deze twee thema’s door dominante gedachtengangen uit politiek-filosofische theorieën, in integratiebeleid en van (religieuze en niet-religieuze) burgers te combineren. Om deze drie perspectieven te kunnen analyseren heeft ze het ‘Big Five model van Nederlands burgerschap’ ontworpen, waarin burgerschap bestaat uit de volgende vijf dimensies: sociale betrokkenheid, politieke betrokkenheid, gezagsgetrouwheid, tolerantie en gedeelde identiteit. Gebaseerd op de resultaten uit het onderzoek, beargumenteert Wagenvoorde dat de top-down benadering beter verlaten kan worden. In plaats van het problematiseren van de publieke rol van religie en het vereisen van aanpassing aan progressieve Nederlandse waarden als onderdeel van een gedeelde nationale identiteit, stelt ze voor om te focussen op tolerantie en sociale betrokkenheid. Binnen deze benadering kunnen religieuze burgers hun religieuze identiteit behouden, ontwikkelen en uiten, en daarbij een positieve bijdrage blijven leveren aan de samenleving.

Renée Wagenvoorde studeerde psychologie en deed haar promotieonderzoek bij het Centre for Religion, Conflict and the Public Domain van de Faculteit Godgeleerheid en Godsdienstwetenschap. Het werd mede-gefinancierd door het Instituut voor Integratie en Sociale Weerbaarheid van de Faculteit Gedrags- en Maatschappijwetenschappen.

Zie ook het nieuwsbericht over dit promotieonderzoek op de facultaire website: Seculier Burgerschap?