Prof.dr. Han Olff: ‘Oók Balkenende moet het internationaal jaar van de biodiversiteit héél serieus nemen.’

In 2010 zou het verlies aan biodiversiteit tot stilstand komen. Dat spraken Europese leiders in 2001 af in Götenborg en wereldleiders in 2002 op de VN-duurzaamheidstop in Johannesburg. Maar de vermindering van het aantal soorten blijft in schrikbarend tempo doorgaan. De VN heeft 2010 uitgeroepen tot het jaar van de biodiversiteit. Terecht, vindt RUG-ecoloog prof.dr. Han Olff. ‘Het is nu tijd om leiders wereldwijd te herinneren aan hun plechtige beloften. Zéker ook premier Balkenende, die onder gemaakte afspraken uit probeert te komen.’

Steeds meer mensen zien in hoe belangrijk biodiversiteit is. Han Olff: ‘Wie opkomt voor de natuur, wordt niet langer gezien als een dwaas die zeehondjes en dolfijnen wil knuffelen en aan orchideeën wil snuffelen. Ook het grote publiek weet inmiddels dat we voor ons voedsel, voor schoon drinkwater, medicijnen en schone lucht afhankelijk zijn van biodiversiteit. Dat is het goede nieuws. Het slechte nieuws is dat we daar nog steeds nauwelijks naar handelen.’

Soortenrijkdom neemt af

Biodiversiteit is de verzamelnaam voor de verscheidenheid aan micro-organismen, dier- en plantensoorten, de genetische variatie binnen die soorten en de verscheidenheid aan ecosystemen. Van de internationale afspraken uit 2001 en 2002 om de teruggang in biodiversiteit tot stilstand te brengen is niet voldoende terecht gekomen. Bevindingen van het Millennium Ecosystem Assessment van de VN laten zien dat 70% van alle ecosysteemdiensten wereldwijd achteruitgaat en soorten in een steeds hoger tempo uitsterven. Ook in Nederland laat de laatste Natuurbalans van 2009 zien dat we nog steeds niet voldoende in staat zijn het verlies aan soortenrijkdom te stoppen.

Machtsspel VS/China

De wereldwijde economische crisis is tegelijk een zegen en een vloek voor de biodiversiteit. Olff: ‘Door afname van de economische activiteit vermindert de CO₂-uitstoot. Van het feit dat de aarde daardoor minder snel opwarmt, profiteren tal van soorten – van bewoners van de tropische koraalriffen tot ijsberen. Maar door de crisis neemt ook de bereidheid af om in biodiversiteit te investeren.’ Dat bleek bij uitstek eind 2009 op de top in Kopenhagen, toen de VS en China geen harde afspraken wilden maken ten aanzien van CO₂-uitstoot. Olff: ‘Wat in dat machtsspel heeft meegespeeld, is dat de consensus over de gevaren van CO₂-uitstoot nog erg vers is. Het is nog geen vier jaar geleden dat het IPCC, het klimaatpanel van de VN, de invloed van CO₂-uitstoot op de temperatuur op aarde hard aantoonde. Daardoor hebben klimaatsceptici in Kopenhagen toch nog roet in het eten kunnen gooien.’

AIDS en biodiversiteit

Om CO₂-uitstoot te verminderen en biodiversiteit te beschermen moeten rijke landen hulp bieden aan ontwikkelingslanden. Door maatschappelijke stabiliteit te bevorderen en duurzame economieën op te bouwen kan de roofbouw op de natuur worden tegengegaan. Olff: ‘Alles hangt met alles samen. Willen we, bijvoorbeeld, de biodiversiteit in zuidelijk Afrika beschermen, dan moeten we helpen AIDS te bestrijden. De armoede die die ziekte veroorzaakt, dwingt mensen illegaal te jagen en te kappen.’ Dat de Europese landen dergelijke grootschalige verbanden onderkennen en op de top in Kopenhagen vergaande afspraken maakten met ontwikkelingslanden, stemt Olff optimistisch.

Natuurbeheer is overheidstaak

Maar ook dicht bij huis moet serieus werk gemaakt worden van biodiversiteit. Olff: ‘Het belangrijkste is dat we onze Nederlandse ecologische hoofdstructuur (EHS) op tijd voltooien. Als onze regering achterover blijft leunen, ontstaat er niet snel genoeg een samenhangend netwerk van natuurgebieden, waarmee het huidige verlies aan biodiversiteit kan worden gestopt.’ Het rijk moet verantwoordelijkheden voor de realisatie van de EHS weer van de provincies overnemen en niet langer afwachten tot boeren en landgoedeigenaren natuurbeheer serieus gaan nemen. Olff: ‘We moeten inzien dat dat experiment is mislukt. Natuurbeheer is een taak voor de overheid, dat kun je niet aan de markt overlaten.’

Balkenende

Het officiële standpunt van het Nederlandse kabinet is weliswaar dat de EHS in 2018 gereed moet zijn. Maar achter de rug van de rest van het kabinet lobbyden premier Balkenende en CDA-minister Verburg van Landbouw bij Barosso om afzwakking van het Europese natuurbeschermingsbeleid. De Volkskrant berichtte hierover op 9 en 11 januari. Olff: ‘Balkenende heeft weinig op met natuurbescherming, zo blijkt. Na zijn bemoeienissen ten aanzien van de Hedwigepolder is dit al de tweede keer dat hij het kabinetsbeleid en internationale afspraken over natuur probeert te doorkruisen. Hij stelt zich op dit beleidsterrein niet op als premier, maar probeert partijpolitiek te bedrijven. Ik vind dat een zeer bedenkelijke opstelling.’

Curriculum vitae

Han Olff (1962) studeerde in 1988 af als bioloog aan de Rijksuniversiteit Groningen. In 1992 promoveerde hij aan diezelfde universiteit in de ecologie. Vervolgens was hij bij de Universiteit Wageningen en in de Verenigde Staten werkzaam als onderzoeker. In 2002 werd hij aangesteld als hoogleraar in de ‘Community and Conservation Ecology’ aan de RUG, waar hij onderzoek doet aan biodiversiteit en natuurbeheer, zowel in Nederland als in tropische savannes en regenwoud.

Noot voor de pers

Meer informatie: Han Olff