Between personal experience and detached information

Nadruk op objectiviteitsideaal overschaduwt veelvormigheid Europese journalistiek

De ontwikkeling van de journalistiek in Europa tussen 1880 en 2005 is veel complexer en veelvormiger dan vaak is gesuggereerd. Dat concludeert Frank Harbers op basis van zijn promotieonderzoek.  Het 'objectiviteitsideaal' wordt vaak gezien als kernwaarde van de journalistiek en draagt voor een belangrijk deel bij aan de autoriteit van dit culturele domein. Naast de meer recentelijke kritiek op de waarde van dit ideaal, blijkt het ook historisch gezien een minder prominente rol gespeeld te hebben in de ontwikkeling van de journalistiek in Europa.

Harbers onderzocht de ontwikkeling van de reportage als een tekstueel genre in relatie tot de opkomst van de verslaggeving als een nieuwe vorm van journalistiek in de Britse, Nederlandse en Franse dagbladjournalistiek tussen 1880 en 2005. De focus ligt op de analyse van de tekstuele output van de journalistiek tussen 1880 en 2005. Een kernuitgangspunt is dat deze tekstuele conventies inzicht bieden in de manier waarop de journalistiek haar eigen praktijk beschouwt, vormgeeft en presenteert. Door het comparatieve karakter van Harbers’ onderzoek komen de verschillen in de journalistieke ontwikkeling van de drie landen duidelijk naar voren. Daarmee gaat Harbers in tegen het ‘standaardverhaal’ van de geschiedenis van de journalistiek, dat de suggestie wekt dat de journalistiek in Europa vanaf de tweede helft van de 19e eeuw met hier en daar enige vertraging door het objectiviteitsregime als professionele standaard gedomineerd wordt. In dit ‘standaardverhaal’ wordt de objectieve journalistieke praktijk ook impliciet als de enige juiste neergezet, waardoor afwijkingen ervan vaak weggezet worden als een opmaat naar van de ‘echte’ objectieve journalistiek of een afkalving van de kwaliteit van de journalistiek.

Harbers wijst echter op de normatieve en teleologische aard van dit beeld en toont dat een genuanceerde analyse van de journalistieke teksten veeleer wijst op een geleidelijke, complexe en veelvormige ontwikkeling van de journalistiek in de verschillende landen vanaf het laatste kwart van de 19e eeuw. Die diversiteit is het resultaat van de competitie tussen afwijkende opvattingen van journalistiek in interactie met de specifieke culturele, institutionele en commerciële contexten waarbinnen die competitie plaatsvond. De dissertatie benadrukt daarmee het belang van een genuanceerde visie op de dynamische aard van de ontwikkeling van de journalistiek. Op die manier kunnen ook de huidige nieuwe initiatieven binnen de journalistiek die een alternatieve visie op de journalistiek huldigen en zich afzetten van het objectiviteitsregime, zoals De Correspondent, beter gesitueerd en begrepen worden.

Frank Harbers studeerde Literary and Cultural Studies. Hij verrichtte zijn onderzoek bij onderzoeksinstituut ICOG aan de Faculteit der Letteren. Het onderzoek is deel van het project  'Reporting at the Boundaries of the Public Sphere. Form, Style and Strategy of European Journalism, 1880-2005' waar promotor prof. dr. Marcel Broersma een VIDI-beurs van NWO voor ontving.