Endothelial plasticity: shaping health and disease

Promotie: dhr. J.A.J. Moonen, 16.15 uur, Academiegebouw, Broerstraat 5, Groningen

Proefschrift: Endothelial plasticity: shaping health and disease

Promotor(s): prof.dr. M.J.A. van Luyn

Faculteit: Medische Wetenschappen

Mechanismen voor plasticiteit van endotheelcellen in kaart gebracht

Endotheelcellen (EC) vormen de ‘binnenbekleding’ van bloedvaten. Het blijkt dat ze een hoge mate van plasticiteit bezitten. Jan-Renier Moonen onderzocht hoe de plasticiteit van EC gestuurd wordt door lokale omgevingsfactoren.

Moonen toont aan dat de plasticiteit van endotheelcellen van belang is voor behoud van gezondheid en herstel van beschadigde bloedvaten maar ook kan bijdragen aan vaatziekten. Door schadelijke prikkels kunnen EC en hun voorlopercellen namelijk veranderen in spiercelachtige cellen die zorgen voor vaatvernauwing. Moonen toont niet alleen aan welke mechanismen deze verandering van celtype veroorzaken maar ook welke mechanismen dit tegen kunnen gaan. Deze kennis kan worden gebruikt om therapieën te ontwikkelen die zowel het ontstaan als de progressie van hart- en vaatziekten tegengaan.

De functionele diversiteit van endotheel vereist dat EC plastische eigenschappen bezitten, dat wil zeggen van vorm en functie kunnen veranderen. Chronische ontstekingsziekten zorgen voor verminderde aantallen voorloper EC die daarnaast ook minder functioneel zijn. Ook laat hij zien dat zowel volwassen EC als voorlopercellen transities kunnen ondergaan die leiden tot verandering naar spiercelachtige cellen. Factoren die fibrosevorming en ontsteking bevorderen blijken synergistisch te werken op dit proces en ook hemodynamische factoren, oftewel de krachten veroorzaakt door de bloedstroom, blijken dit proces zowel te kunnen afremmen als te kunnen stimuleren. Door zijn bevindingen verkreeg Moonen inzicht in de regulatie van endotheelplasticiteit en de mogelijke bijdrage ervan aan (vaat)ziekten.

Jan-Renier Moonen (Olst, 1983) studeerde Geneeskunde aan de Rijksuniversiteit Groningen. Hij verrichtte zijn promotieonderzoek in het kader van een MD/PhD traject bij de Cardiovascular Regenerative Medicine Research Group van de sectie Medische Biologie van het UMCG. Moonen vervolgt zijn loopbaan als arts-onderzoeker binnen dezelfde groep.