Collectie Nederlandse historieprenten toegankelijk

Schenking

In 2020 hebben de heer G.A. Biezeveld en mevrouw E. Biezeveld-Dikshoorn hun prachtige collectie van 718 Nederlandse historieprenten, vervaardigd door ruim 200 kunstenaars, geschonken aan de Universiteitsbibliotheek Groningen. Onlangs is de inventarisatie van deze prenten afgerond en de collectie toegankelijk geworden voor onderzoekers, docenten, studenten en andere geïnteresseerden. Bij Bijzondere Collecties van de UB is de prentencollectie, die de naam Biezeveld - Van den Steenhoven gekregen heeft, in te zien.

Afbeeldingen: Rijksmuseum, Amsterdam

(tekst gaat verder onder de afbeeldingen)

Collectie

De historieprenten zijn afkomstig uit boeken en tijdschriften uit de periode eind 17e - begin 20e eeuw over de geschiedenis der Nederlanden/Nederland en (een aantal) over de Nederlandse letteren. Van enkele tientallen prenten is de herkomst echter onbekend.

Op de prenten zijn voornamelijk portretten van belangrijke figuren en gebeurtenissen uit de geschiedenis der Nederlanden/Nederland tot begin 20e eeuw afgebeeld. Dankzij de prenten kwam voor de lezer de geschiedenis sterker tot leven. De geportretteerden zijn meestal wereldlijke machthebbers (adel, bestuurders, diplomaten), en daarnaast ook legerleiders ter land en zee, kerkelijke leiders, geleerden en schrijvers/dichters.

(tekst gaat verder onder de afbeelding)

De historische gebeurtenissen die afgebeeld zijn betreffen veelal een strijd om macht en zelfstandigheid. Bijvoorbeeld veldslagen, belegeringen, veroveringen, plunderingen, volksopstand, zeegevechten, beeldenstorm, ontvoering, onthoofding, wurging, verbranding, moord, doodslag, mishandeling en gevangenneming. Maar naast deze dramatische verwikkelingen zijn ook vredesluiting, intochten en inhuldigingen te zien. Op de prenten werden eveneens evenementen uit het dagelijkse leven uitgebeeld: geloofsverkondigingen en de doop, huwelijken en begrafenissen van belangrijke figuren. Maar ook dreigingen die vanuit de natuur kwamen zijn vastgelegd, zoals overstromingen, stormen, brand en kou (overwintering op Nova Zembla). De prenten geven tevens een beeld van de historische leefomgeving: stadsgezichten, gebouwen van machthebbers, het platteland en zeeschepen.

(tekst gaat verder onder de afbeelding)

Prentkunst

Door de grafische technieken die in de loop van de eeuwen ontwikkeld werden, konden kunstenaars, naast unica als schilderij en tekening, hun werk als prent in oplage en tegen een lagere prijs (laten) drukken en daarmee hun bereik vergroten. Toen in de achttiende eeuw de belangstelling voor de vaderlandse geschiedenis begon te groeien, werd de historieprent een belangrijk grafisch genre. Deze prenten werden in geschiedenisboeken opgenomen om de historische personen en gebeurtenissen te tonen en daarmee de verhaalde geschiedenis levensechter te maken. Uitgevers zorgden voor de verspreiding. Overigens werden prenten ook los en in grafiekmappen verkocht.

(tekst gaat verder onder de afbeelding)

Bij de vervaardiging van de historieprenten pasten kunstenaars uiteenlopende grafische technieken toe, zoals in de collectie Biezeveld - Van den Steenhoven te zien is: gravure, staalgravure, ets, stippelets, lithografie, mezzotint of een combinatie van twee van deze technieken.

Prentkunst was een vak apart. Een aantal kunstenaars ontwierp en vervaardigde zijn eigen prenten, maar de meesten, zoals Reinier Vinkeles, maakten de prenten naar bestaande tekeningen en schilderijen van andere kunstenaars, zoals Jacobus Buys.

Aan de meeste prenten die in de collectielijst vermeld zijn is een hyperlink toegevoegd naar de afgebeelde prent op de website van met name het Rijksmuseum (Amsterdam), maar ook de Atlas Van Stolk (Rotterdam), het RKD Nederlands Instituut voor Kunstgeschiedenis (Den Haag) of een andere beeldcollectie. Daar is eveneens een doorgaans uitvoerige beschrijving van de prent te vinden.

(tekst gaat verder onder de afbeelding)

Collectiegeschiedenis

De benaming collectie Biezeveld - Van den Steenhoven is voorgesteld door de schenkers en overgenomen door de Universiteitsbibliotheek. Volgens hen is de verzameling historieprenten waarschijnlijk aangelegd door Laurens Jacob van den Steenhoven (1842, Dordrecht - 1914, Den Haag). Beroepsmatig hield Van den Steenhoven zich niet met het verleden bezig, hij was aannemer. Hij bouwde o.a., als een van de twee eerste comparanten van een Nederlandse aannemerscombinatie, de Westergasfabriek in Amsterdam in 1883-1885. Mogelijk heeft hij de prenten vanuit historische belangstelling en liefhebberij verzameld.

Via vererving is de prentencollectie uiteindelijk in bezit van zijn achterkleinzoon, Gustaaf Alexander Biezeveld, gekomen.

(tekst gaat verder onder de afbeelding)

Totstandkoming inventaris

Tonnis Musschenga, specialist wetenschappelijke informatie bij Bijzondere Collecties, heeft na zijn pensionering als vrijwilliger de collectie geïnventariseerd. Dankzij de inventarisatie heeft de collectie een duidelijkere samenhang, structuur en identiteit gekregen. De collectie Biezeveld - Van den Steenhoven is een verrijking van het wetenschappelijke erfgoed van de Rijksuniversiteit Groningen.