Skip to ContentSkip to Navigation
Over ons Faculteit der Letteren Onze faculteit Letteren & Samenleving Onze bijdrage aan de SDGs

Gezond ouder worden door een taalcursus?

De westerse wereld vergrijst. We worden met zijn allen steeds ouder en blijven daarbij ook graag in goede gezondheid. Gezond ouder worden is een kwestie van lichaam en geest. Ook ons brein moet getraind worden om zijn flexibiliteit zoveel mogelijk te behouden. Wat is daarvoor de beste manier? In 2018 kende NWO een VIDI-subsidie toe aan hoogleraar Engelse taalkunde en Engels als een tweede taal Merel Keijzer om daar met een team onderzoek naar te doen. Hoe werkt het leren van een vreemde taal op het ouder wordende brein?

Keijzer vertelt over het idee achter dit onderzoeksproject: “We weten uit eerder onderzoek dat meertaligen op oudere leeftijd voordeel hebben van hun talenkennis. Hun brein lijkt beter geschikt om normale verouderingsprocessen, zoals mild geheugenverlies te compenseren. Als je dagelijks meer dan één taal gebruikt, moet je veel schakelen tussen deze talen, je bent een mentaal jongleur geworden. Zo kwam ik op het idee dat een vreemde taal leren ook als therapie ingezet zou kunnen worden voor ouderen met mild geheugenverlies en misschien zelfs preventief zou kunnen werken. Een vreemde taal leren is echt een uitdaging voor je hersenen, waarbij je een beroep doet op allerlei gebieden en verbindingen. Maar misschien geldt een positief effect ook wel voor andere vormen van leren of van sociale interactie.” Keijzer bedacht een experimentele opzet waarmee ze dat kan testen. Ze zoekt oudere proefpersonen die in drie groepen worden verdeeld. De ene groep leert een vreemde taal, de tweede leert gitaar spelen en de derde groep komt samen om iets creatiefs te doen. De eerste ouderen, een groep met milde geheugenklachten, zijn inmiddels begonnen.

Oudere cursisten druk bezig met hun Engelse les
Oudere cursisten druk bezig met hun Engelse les

Iedereen heeft iets met taal

Dit onderzoek kan alleen maar slagen in samenwerking met vele anderen. Keijzer zocht contact met de LOI om ervoor te zorgen dat de ouderen dagelijks bezig konden met Engels of gitaar spelen. “Eigenlijk zijn ouderen niet direct hun doelgroep, maar toch vonden ze het interessant om mee te doen. Daarnaast komen de ouderen regelmatig bij elkaar voor een les. Voor de taallessen zetten we mensen uit ons eigen team in, maar voor de gitaarlessen en creatieve bijeenkomsten hadden we de studenten van kunstacademie Minerva, het Noorderpoort College en het Prins Claus conservatorium nodig. Die creatieve bijeenkomsten zijn hartstikke leuk, maar toch zijn de proefpersonen die in die creatieve groep zijn ingedeeld een beetje teleurgesteld. Ze zeiden, we hadden gehoopt dat we dan in ieder geval wat leuke aquareltechnieken zouden leren. Maar we willen bij hen juist meten wat er gebeurt als ze wel samenkomen maar geen complexe nieuwe dingen leren.”

“Voor de volgende groep zoeken we ouderen zonder geheugenklachten. Hoger opgeleiden kun je gemakkelijk interesseren, maar die spreken ook vaker al meer talen en dan kunnen we geen effecten meten. We moeten echt ons best doen om de groep representatief te krijgen. Daarvoor hebben we contact gezocht met organisaties als Biblionet en lokale ouderenorganisaties en we bedachten we ook een citizens science-project. Daarvoor gaat promovenda Mara van der Ploeg naar scholen om de leerlingen te trainen, zodat ze als onderzoekers hun grootouders kunnen interviewen. Uit dat soort interviews hopen we antwoorden te vinden op vragen als: Hoe leren ouderen het liefst een vreemde taal? Wat vinden ze daarbij lastig en hoe proberen ze het leren op gevorderde leeftijd te vergemakkelijken?”

Het is niet het eerste maatschappelijk relevante onderzoek dat Merel Keijzer doet. Eerder deed ze o.a. onderzoek naar spellingsproblemen van leerlingen in het Engels en taalverlies bij meertalige ouderen. Keijzer vindt dat logisch: “Taal is er om te gebruiken en juist in dat gebruik zie je hoe complex het systeem is. Het is een wonder dat we elkaar meestal begrijpen, moeiteloos de juiste woorden vinden en nieuwe woorden leren. Het leuke is dat iedereen iets met taal heeft. Je kunt wel of niet geïnteresseerd zijn in sport of muziek, maar om taal kun je niet heen. We gebruiken het allemaal. Daarom moeten taalkundigen hun best doen om hun onderzoek toegankelijk te maken voor een breed publiek. Wat we doen is immers waardevol voor iedereen!”

Het Balab-team
Het Balab-team

Teamscience en interdisciplinair onderzoek

Dit onderzoek wordt uitgevoerd door een team met twee promovendi, vijf stagiaires en eenonderzoeksassistent. “We noemen onszelf het Bilingual Aging Lab (Balab) en komen elke donderdag bijeen. Dit idee van onderzoek als teamprestatie wordt steeds meer omarmd en gepromoot, dat vind ik een goede zaak. Onderzoek moet je niet in je eentje doen. We bediscussiëren methoden en resultaten, geven elkaar feedback op presentaties en komen samen verder. Onze groep is ook open voor andere geïnteresseerden, studenten van andere universiteiten en onderzoekers uit andere vakgebieden sluiten gemakkelijk aan.”

Het team is overigens zelf ook al interdisciplinair met promovenda Saskia Nijmeijer die door een Young Academy Groningen (YAG)-subsidie kon starten met Merel Keijzer en Marie José van Tol (Cognitieve neurowetenschappen, UMCG) en André Aleman (neuropsychologie, UMCG) als promotores. Hoe bevalt dat interdisciplinaire samenwerken? Keijzer: “Goed! Ik denk dat het ook moet, want dit project gaat niet alleen over taal, maar ook over onderwijs, over hersenen en therapie. Het is vreemd dat die werelden gescheiden zijn. Marie José kreeg altijd te horen: Blijf weg van taal, dat is te ingewikkeld. Terwijl ik zelf onbekend ben in het therapiegedeelte en alle dingen die daarbij komen kijken. Van het opstellen van zo’n medisch ethisch protocol heb ik bijvoorbeeld veel geleerd. Ons veld en methodes worden door de samenwerking breder en dat is alleen maar goed. Ik heb ook samen met André Aleman een aanvraag gedaan voor onderzoek met de data van Lifelines. We bleken toevallig naar dezelfde zaken op zoek te zijn en dat konden we prima bundelen.”

Internationale concurrentie en samenwerking

Inmiddels zijn ook internationaal vergelijkbare onderzoeken gestart. “Third age language learning, een taal leren na je pensioen, wordt ook onderzocht in Tromsø, Salzburg en Sydney. Dus het is nu de vraag wie de eerste resultaten heeft en hoe die zich tot elkaar verhouden. We hebben ook goede samenwerkingspartners in de VS. Eleonara Rossi (Florida State University) en Judith Kroll (University of California Riverside) kijken met dezelfde opzet naar de invloed van de omgevingstaal. Als je Engels leert in Nederland heb je namelijk het voordeel dat je buiten de lessen om veel Engels kunt horen. Daarom onderwijzen ze in Amerika juist Nederlands aan ouderen, een taal die ze zeker niet in hun omgeving zullen horen. Het is heel spannend wat daar allemaal uit gaat komen!”

Voor meer informatie: www.balab.nl

Laatst gewijzigd:29 juli 2019 18:01
View this page in: English