In de snelle en dynamische wereld van vandaag is creatief probleem oplossen cruciaal voor het bereiken van succes. Niet verrassend, geeft het World Economic Forum ‘complex probleem oplossen’ en ‘creativiteit’ respectievelijk de eerste en derde plaats in de top 10 van vaardigheden die werknemers nodig zullen hebben in 20201. Onderzoek naar creatief probleem oplossen heeft zich vooral gericht op hoe oplossingen worden bedacht voor problemen die men kent, terwijl er nog nauwelijks onderzoek is gedaan naar hoe mensen in de eerste plaats herkennen dát er een probleem is.

Dit is problematisch omdat organisaties steeds meer geconfronteerd worden met complexe problemen die niet simpelweg worden aangedragen en waarbij het niet duidelijk is wat precies het probleem is, laat staan wat mogelijke wegen naar oplossingen zijn. Dit soort problemen vereist creativiteit om het probleem te herkennen en te interpreteren, voordat er kan worden begonnen aan het bedenken van een geschikte oplossing. Deze fase van probleemherkenning (de herkenning en interpretatie van probleemsignalen die wijzen op mogelijke problemen), waarin wordt bepaald welk probleem zal worden opgelost, is daarbij cruciaal voor het verdere oplossingsproces en de uiteindelijke uitkomst.

Onderzoek heeft aangetoond dat mensen die meer tijd besteden aan het proces van probleemherkenning uiteindelijk tot een betere en creatievere oplossing komen. Daarnaast suggereert huidig onderzoek dat mensen verschillen in óf zij probleemsignalen herkennen en hóe zij deze signalen interpreteren. Waar sommige mensen proactief zijn in het herkennen van signalen die op mogelijke problemen duiden, wachten anderen totdat de aanwezigheid van zulke signalen niet meer ontkend kan worden. Ook interpreteren sommige mensen een probleemsignaal als een mogelijkheid om de huidige situatie te verbeteren en willen daarom zo’n ‘kans’ met beide handen aangrijpen, terwijl andere mensen hetzelfde signaal interpreteren als een risico dat de huidige situatie kan verslechteren en daarom koste wat het kost zo’n ‘dreiging’ willen vermijden.

De reden dat er nog zo weinig onderzoek is gedaan naar probleemherkenning is mogelijk dat er nog geen duidelijke definitie van probleemherkenning bestaat, laat staan een duidelijk meetinstrument.  In de komende drie jaar zal ik mij, samen met prof. dr. Onne Janssen en dr. Tim Vriend, richten op de vraag hoe het proces van probleemherkenning verloopt en welke factoren dat proces kunnen bevorderen. Daarbij zullen wij de volgende twee specifieke onderzoeksvragen proberen te beantwoorden:

Hoe, waarom, en wanneer zijn mensen gemotiveerd om 1) probleemsignalen te herkennen die kansen versus dreigingen impliceren, en 2) proactief problemen te ontdekken, of enkel te reageren op probleemsignalen die men tegenkomt.

Om succesvol te zijn in de hedendaagse dynamische en veranderlijke omgeving moeten werknemers in alle lagen van de organisatieproblemen op een creatieve manier herkennen en oplossen. Daarom hopen wij met ons onderzoek manieren te achterhalen waarop organisaties kunnen beïnvloeden hoe en wanneer werknemers problemen herkennen en interpreteren. Hierbij kunt u denken aan hoe factoren als leiderschap en organisatieklimaat beïnvloeden welk type problemen werknemers herkennen (kansen versus dreigingen) en welk strategie zij hiervoor gebruiken (ontdekken versus reageren).

Heeft u vragen, suggesties, en/of ideeën met betrekking tot ons onderzoek, schroom dan niet om contact op te nemen met Eva van der Lans (e-mail: e.a.van.der.lans rug.nl).