Ervaringen van systeembehandelaren van gezinnen waarin incest tussen jeugdigen heeft plaatsgevonden: een eerste aanzet tot een practice based systeembehandeling

Aanleiding en doelstelling

Broer-zusrelaties behoren tot een van de meest solide interpersoonlijke relaties. Tegelijkertijd kunnen broer-zusrelaties ook een van de meest schadelijke relaties zijn, bijvoorbeeld wanneer incest tussen broers en zussen (IBZ) plaatsvindt. IBZ vindt vaak plaats binnen een verstoorde gezinscontext, waarin bijvoorbeeld sprake is van emotionele verwaarlozing door de ouders. Het is dan ook opmerkelijk dat er in Nederland nog weinig behandelingen worden gegeven voor IBZ-gezinnen, waarbij de aanpak gericht is op alle gezinsleden en het relationele trauma centraal staat. Tevens is er onvoldoende kennis over ervaringen met behandelingen van professionals uit de praktijk, terwijl dergelijke kennis van groot belang is voor de uiteindelijke wetenschappelijke onderbouwing van een systemische behandelmethode voor deze gezinnen. De hoofdvraag in dit onderzoek luidt dan ook: ‘Wat zijn volgens systeembehandelaren belangrijke aspecten van een behandeling voor gezinnen waarin incest tussen jeugdigen heeft plaatsgevonden?’

Methode

Er is een multiple casestudy-design gehanteerd, omdat dit de mogelijkheid biedt om het complexe onderwerp van dit onderzoek uit te diepen. Middels semigestructureerde episodische interviews zijn de ervaringen van negen behandelaren in kaart gebracht. Subonderwerpen waarover geïnterviewd is, betreffen dynamische kenmerken van IBZ-gezinnen, belangrijke behandeldoelen voor IBZ-gezinnen, werkzame bestanddelen van een behandeling voor IBZ-gezinnen en de vormgeving van een richtlijn voor een behandeling voor IBZ-gezinnen. Voor de data-analyse is gebruikgemaakt van een inductieve analyse.

Resultaten

Veel gezinsdynamieken en -interacties blijken behandelbaar te zijn en kunnen als hefboom tot verbetering van de toekomst leiden. Daarnaast vormen deze gezinsdynamieken en -interacties vaak het uitgangspunt voor de behandeldoelen voor IBZ-gezinnen. Bij deze behandeldoelen gaat het voornamelijk om het stoppen of verminderen van ongewenst gedrag en het gezin in staat stellen om alternatieve, positieve patronen te ontwikkelen. De behandeldoelen zijn zowel gericht op de IBZ als op de bredere, verstoorde gezinscontext. Daarnaast blijken diverse factoren van het gezin, de behandelaar en de behandeling werkzame bestanddelen te zijn in een behandeling voor IBZ-gezinnen, zoals de betrokkenheid van gezinsleden, een goede behandelrelatie tussen de behandelaar en het IBZ-gezin en het werken met een protocol voor seksueel grensoverschrijdend gedrag. Ten slotte komt naar voren dat alle participanten de voorkeur hebben voor het op maat aanbieden van een behandeling (waarbij een protocol als leidraad wordt gebruikt), waarin ruimte is voor eigen deskundigheid en ervaring.

Conclusies en aanbevelingen

Concluderend kan worden gesteld dat, door oog te hebben voor de ervaringen van behandelaren van IBZ-gezinnen, er een eerste aanzet kan worden gemaakt tot een practice based systeembehandeling. Deze practice based evidence kan idealiter uiteindelijk leiden tot een evidence based systemische behandelmethode voor IBZ-gezinnen. Voor vervolgonderzoek wordt aangeraden om de ervaringen en perspectieven van ouders en kinderen uit IBZ-gezinnen met betrekking tot hun behandeling in kaart te brengen. Tevens kan onderzocht worden hoe een behandeling voor IBZ-gezinnen in een strafrechtelijk kader dient te worden vormgegeve

Sleutelwoorden

systemische behandelmethode, incest tussen broertjes en zusjes, systeembehandelaren, gezinsdynamieken en -interacties, practice based

Begeleid door

Muirne Paap

Jana Knot-Dickscheit