Two sides to every story

De totstandkoming van beide hersenhelften

Het is nog altijd een mysterie waarom de mens twee hersenhelften heeft, elk zijn eigen specialisatie. Een overvloed aan hersenstudies heeft dit fundamentele basisprincipe van de hersenen nog nooit kunnen verklaren. Bovendien zijn er kleine verschillen tussen mannen en vrouwen. Mogelijk komt dit doordat het geslachtshormoon testosteron vóór de geboorte de hersenlateralisatie beïnvloedt als onderdeel van het proces waarbij ook andere sekseverschillen tot stand komen. De literatuur is hier echter niet eenduidig over, misschien doordat noch de rol van oestradiol (een ander geslachthormoon) noch de rol van hormonen in de puberteit (een andere belangrijke levensfase) is onderzocht.

Promovendus Tess Beking onderzocht de invloed van testosteron en oestradiol vóór de geboorte en in de puberteit op de ontwikkeling van hersenlateralisatie. Daarnaast onderzocht zij de invloed van deze hormonen op de ontwikkeling van sekseverschillen in gedrag, namelijk genderidentiteit en rolgedrag. De onderzoekster kon gebruik maken van twee unieke en bijzondere datasets.

Ten eerste beschikte Beving over een van de langstlopende studies ter wereld waarin ‘gewone’ kinderen van vóór de geboorte (via een vruchtwaterpunctie bij de moeders) tot in de puberteit werden gevolgd. Het is ook de enige studie waarbij geslachtshormonen zowel vóór de geboorte als in de puberteit bij dezelfde personen gemeten zijn om het gecombineerde effect van hormonen in deze twee fasen te onderzoeken.

Ten tweede gebruikte zij een studie naar de invloed van hormoontoediening op hersenlateralisatie bij adolescenten met genderdysforie (‘transgenders’). Vanwege ethische redenen is het onmogelijk om mensen voor langere tijd hormonen toe te dienen en de effecten daarvan te onderzoeken. Daarentegen biedt hormoonbehandeling bij personen met genderdysforie die om het lichaam aan te passen aan de genderidentiteit die mogelijkheid wél. Dit was mogelijk door samenwerking met het Kennis- en Zorgcentrum voor Genderdysforie in Amsterdam. Beving vergeleek de hersenlateralisatie vóór en tijdens hormoonbehandeling.

Deze methoden stelden haar in staat niet alleen naar de invloed van testosteron vóór de geboorte te kijken, maar ook in een andere belangrijke ontwikkelingsfase later in het leven (de puberteit). Bovendien kon zij zich niet alleen op testosteron richten, maar ook op oestradiol. Uit haar onderzoek bleek dat oestradiol inderdaad een belangrijke rol speelt, naast testosteron. Verder waren er overeenkomsten in de invloed van beide hormonen, ook al zijn hersenlateralisatie en genderontwikkeling heel verschillend van aard. Verder blijkt dat de invloed van hormonen in de puberteit afhangt van de blootstelling aan hormonen vóór de geboorte. Tot slot laat het onderzoek zien dat het effect van geslachtshormonen afhangt van de ontwikkelingsfase, de cognitieve taak en het geslacht van de deelnemer.

Beving heeft in haar proefschrift een getekende samenvatting voor leken (de ‘summary for dummies’) opgenomen, met eigen illustraties. Deze illustraties zijn beschikbaar.

Proefschrift: http://hdl.handle.net/11370/0dfc134e-d24d-4a0a-80c2-77d49c833ecc