De toets der kritiek
| Promotie: | Dhr. R. (Richard) Toes |
| Wanneer: | 29 oktober 2015 |
| Aanvang: | 12:45 |
| Promotors: | prof. dr. M.P.C. (Greetje) van der Werf, prof. dr. J.J.H. (Jeroen) Dekker |
| Waar: | Academiegebouw RUG |
| Faculteit: | Gedrags- en Maatschappijwetenschappen |
De toets der kritiek. Het reformatorisch voortgezet onderwijs en de onderwijsvernieuwingen (1970-2005)
De onderwijsvernieuwingen tussen 1970 en 2005 gingen uit van optimistisch denken over de mogelijkheden van het kind, van zelfontplooiing, solidariteit en emancipatie. De reformatorische identiteit wordt echter voor een deel bepaald door de zondigheid van de mens en de noodzaak van wedergeboorte. De achtergronden van de onderwijsvernieuwingen zouden onvermijdelijk hebben moeten conflicteren met de beginselen uit de Bijbel en de belijdenisgeschriften, die als toets der kritiek functioneerden. De acceptatie van de vernieuwingen door reformatorische scholen lag daarom minder in de lijn der verwachtingen dan van het niet-reformatorisch onderwijs. Richard Toes concludeert in zijn proefschrift echter dat de verschillen niet groot waren en dat er zelfs pogingen werden gedaan om de zo contrasterende identiteiten juist met elkaar te verbinden.
Richard Toes bestudeerde de houding van het reformatorisch voortgezet onderwijs tegenover de onderwijsvernieuwingen in het voortgezet onderwijs in de periode 1970 tot 2005: de middenschool, de basisvorming, de tweede fase en het vmbo. Deze vernieuwingen wilden maatschappelijk wenselijke veranderingen door middel van het onderwijs bereiken, zoals zelfontplooiing, gelijke kansen en emancipatie. Vanuit verschillende invalshoeken analyseert Toes de houding van schoolleiders, docenten, SGP-politici en (ex-) leidinggevenden van de reformatorische besturenorganisatie VGS en de begeleidingsdiensten (BGS/DGS).
De reformatorische identiteit is gebaseerd op de Bijbel en de daaruit afgeleide drie Formulieren van Enigheid, waaronder de Heidelbergse Catechismus van 1563. De reformatorische identiteit wordt onder meer gestempeld door de zondigheid van de mens en de noodzaak van wedergeboorte. Alle onderwijsvernieuwingen werden door de door Toes ondervraagde betrokkenen bekritiseerd. Veel aspecten konden de toets der Bijbelse kritiek niet doorstaan. Bij de benadering van de middenschool was hierover consensus. Toes toont aan dat bij de drie daarop volgende onderwijsvernieuwingen de reformatorische identiteit ook juist kon worden ingezet om de vernieuwingen te verdedigen.
De acceptatie van de onderwijsvernieuwingen van de kant van de reformatorische scholen was waarschijnlijk minder te verwachten dan bij het niet-reformatorisch onderwijs. De verschillen in houding ten opzichte van de vernieuwingen tussen beide soorten onderwijs bleken echter niet groot. Er werd eerder gezocht naar Bijbelse voorbeelden die de vernieuwingen zouden kunnen legitimeren en stimuleren dan dat de hierin neergelegde beginselen functioneerden als een toets der kritiek. Toes concludeert dat in het reformatorisch voortgezet onderwijs om verscheidene redenen inspanningen werden gedaan die deze contrasterende identiteiten met elkaar te verbinden.
Richard Toes (1958) is algemeen directeur van de Scholengemeenschap Guido de Bres, onderdeel van het Wartburgcollege. Zijn proefschrift wordt uitgegeven door Christelijke Uitgeverij De Banier in Apeldoorn. Hij verrichtte zijn promotieonderzoek in zijn eigen tijd via de afdeling Onderwijskunde van de Faculteit Gedrags- en Maatschappijwetenschappen.