Skip to ContentSkip to Navigation
Over ons Faculteit Religie, Cultuur en Maatschappij Agenda

Senioren Academie: De secularisatie voorbij of: hoe het secularisme nieuwe vormen van religie heeft voortgebracht

Wanneer:vr 15-02-2013 om 15:30
Waar:Academiegebouw, Offerhauszaal

Deze winter organiseert de Senioren Academie voor de twaalfde maal de Jan Snijderslezing. Deze jaarlijkse lezing is genoemd naar professor Jan Snijders, nestor van het Hoger Onderwijs Voor Ouderen (HOVO) in Nederland en in het bijzonder in Groningen. Dit jaar wordt de Jan Snijderslezing uitgesproken door professor Kocku von Stuckrad, hoogleraar Religiewetenschap aan de Rijksuniversiteit Groningen.

'De secularisatie voorbij of: hoe het secularisme nieuwe vormen van religie heeft voortgebracht'

Tot niet lang geleden waren veel wetenschappers ervan overtuigd dat de toenemende invloed van het secularisme ook betekent dat religie een minder belangrijke rol in Europa zou spelen. Deze zogenoemde 'secularisatietheorie' is echter onder druk komen te staan omdat ook in Europa religieuze identiteiten nog steeds een cruciale factor in de samenleving zijn en zelfs tot radicale claims en sociale spanningen kunnen leiden. Daarom zijn sociologen en religiewetenschappers nu op zoek naar een theorie die de plek en de functie van religie in de moderne westerse samenleving beter kan verklaren dan de secularisatietheorie.

De lezing sluit aan bij deze discussie en benadert moderniseringsprocessen van religie vanuit een ander perspectief. Sinds de opkomst van het secularisme in de achttiende eeuw is er sprake van een toenemende ‘verwetenschappelijking’ van religie, en dat in twee opzichten: aan de ene kant is door de vestiging van seculiere vakken als religiewetenschap, antropologie en psychologie de kennis over religie geprofessionaliseerd en hebben deze disciplines zelf ertoe bijgedragen dat nieuwe vormen van religie zijn ontstaan. Voorbeelden hiervan zijn de moderne heksenbeweging, het ‘neopaganisme’, sjamanisme en zelfs grote ‘wereldreligies’ zoals het Hindoeïsme. Aan de andere kant hebben natuurwetenschappen in toenemende mate de functie van religie overgenomen; wetenschappers zoals Stephen Hawking, maar ook vertegenwoordigers van de ‘life sciences’ treden op als wijze goeroes die op zoek zijn naar de laatste betekenis van het menselijke bestaan. Daardoor wordt de scheiding tussen religieuze en wetenschappelijke claims vervaagd en krijgt religie een nieuwe vorm.

Aan de hand van concrete voorbeelden laat de lezing zien dat er in de moderne westerse wereld helemaal geen sprake is van een verdwijnen van religie. De seculiere referentiekaders hebben religie op een bepaalde manier doen veranderen en kunnen daarom juist als religieus productief worden beschouwd.