Gezondheidsprogramma op het werk leidt tot stigmatiseren van collega’s met overgewicht

Programma’s voor het bevorderen van gezondheid op het werk benadrukken geregeld dat werknemers zelf verantwoordelijkheid moeten nemen voor hun gewicht. Dat lijkt een goede gedachte, maar die aanpak kan snel nadelige gevolgen hebben voor werknemers met obesitas. Deze collega’s zullen zich steeds verantwoordelijker voelen voor hun eigen gewicht, maar merken dat ze daar maar weinig controle over hebben omdat de rol van de werkgever wordt genegeerd. Zulke gezondheidsprogramma’s op het werk leiden bovendien tot een toename van stigmatisering en discriminatie op de werkplek op grond van gewicht toe.

Ironisch genoeg kunnen gezondheidsprogramma’s voor werknemers daardoor zelfs meer obesitas en minder welzijn tot gevolg hebben. Dat blijkt uit een nieuwe studie van Laetitia Mulder en Susanne Täuber van de Rijksuniversiteit Groningen. Zij tonen aan dat deze valkuilen voorkomen kunnen worden door te werken met gezondheidsprogramma’s waarin de werkgever wordt aangesproken op zijn verantwoordelijkheid voor het gezond houden van zijn werknemers. Mulder en Täuber publiceren hun bevindingen in Frontiers in Psychology.

Omgeving heeft grote invloed op ons gedrag

‘Er wordt vaak gezegd dat obesitas de verantwoordelijkheid van mensen zelf is, maar we zien nog wel eens over het hoofd dat de instellingen die onze directe omgeving bepalen van grote invloed zijn op ons gedrag,’ zegt Mulder. ‘De werkplek kan een enorme impact hebben op onze gezondheid en ook op ons gewicht. Om een voorbeeld te geven: als in een kantine gezonde voeding schaarser of duurder is in dan ongezonde voeding, dan is de kans groot dat wij kiezen voor ongezonde voeding. Werkgevers dragen in die zin enige verantwoordelijkheid voor de gezondheid en het gewicht van hun werknemers.’

Veel gezondheidsbevorderingsprogramma’s benadrukken echter de eigen verantwoordelijkheid van werknemers voor obesitas en negeren de rol van de werkgever. Een bord in de kantine waarop staat: ‘Let op je gewicht en kies voor gezonde voeding!’ is bijvoorbeeld gericht op werknemers, terwijl de werkgever ook zelf de bedrijfskantine zou kunnen aanpassen tot een plek waar uitsluitend gezonde voeding wordt aangeboden.’

Verwaarloosbare effecten

Uit eerdere studies naar de doeltreffendheid van programma’s voor het bevorderen van gezondheid op het werk (waarvan een groot aantal op werknemers gericht is) is gebleken dat de effecten van die programma’s op het gewicht van werknemers verwaarloosbaar of beperkt zijn. Mulder en haar collega’s veronderstelden dat op werknemers gerichte programma’s stigmatisering en discriminatie op grond van gewicht mogelijk in de hand werkten en werknemers met obesitas het gevoel gaven dat hun gewicht hun werd aangerekend. Dat zou allerlei schadelijke gevolgen kunnen hebben voor mensen met obesitas en zou ironisch genoeg kunnen leiden tot meer eetbuien en meer obesitas.

Om dit verschijnsel te onderzoeken, nam het onderzoeksteam een aantal enquêtes en psychologische tests af bij werknemers en een groep vrijwillige studenten. Hun conclusie was dat, als mensen geconfronteerd worden met gezondheidsprogramma's die de verantwoordelijkheid van werknemers benadrukten, stigmatisering en discriminatie op grond van gewicht groter is dan als ze worden geconfronteerd met concepten uit een op de werkgever gericht programma. Wat betekent dat?

Lui, onaantrekkelijk en traag

‘Als mensen een foto zagen van een vrouw met obesitas, werd die vrouw meestal beoordeeld als lui, onaantrekkelijk, traag en minder wilskrachtig dan een vrouw zonder obesitas,’ aldus Mulder. ‘Dit effect werd echter sterker nadat mensen waren geconfronteerd met concepten uit een op werknemers gericht programma.’

Dat effect groeide opmerkelijk genoeg zelfs uit tot pure discriminatie op grond van gewicht toen bleek dat mensen, nadat ze waren blootgesteld aan op werknemers gerichte concepten voor de bevordering van de gezondheid, eerder een vrouw zonder obesitas zouden aannemen dan een met obesitas.

Onmogelijke taak

Na blootstelling aan concepten uit een op werknemers gericht gezondheidsprogramma hadden mensen met obesitas het gevoel voor een onmogelijke taak te staan omdat ze zich verantwoordelijker voelden voor hun gewicht maar er minder controle over hadden. Dit gebeurde niet bij op de werkgever gerichte gezondheidsbevordering.

Wat kan de werkgever doen?

De onderzoekers hebben niet getest wat er gebeurt als op de werkgever en op werknemers gerichte concepten voor gezondheidsbevordering worden gecombineerd. Nader onderzoek zou dus kunnen aantonen of een combinatie van methodes zou kunnen werken zonder negatieve neveneffecten. ‘Organisaties zouden zich bij het ontwikkelen van een gezondheidsprogramma niet alleen moeten richten op de verantwoordelijkheid van werknemers maar zouden ook moeten kijken naar wat de organisatie kan doen om gezond gedrag te stimuleren,’ aldus Mulder.

Meer informatie

• Contact: Laetitia Mulder en Susanne Täuber
• De volledige publicatie in Frontiers in Psychology: The impact of workplace health promotion programs emphasizing individual responsibility on weight stigma and discrimination

________________________________________________
> Meer nieuws van de Faculteit Economie en Bedrijfskunde
> FEB-experts in de media