Skip to ContentSkip to Navigation
Over ons FEB Research / FEB FEB Research News News / FEB

Wat buitenrokers ons leren over het kantelen van normen

17 oktober 2016

Sociale normen kunnen snel veranderen als het nieuwe gewenste gedrag moeilijk door anderen kan worden genegeerd. Dat concluderen internationale wetenschappers onder wie Wander Jager, docent en onderzoeker van de Faculteit Economie en Bedrijfskunde en het University College van de Rijksuniversiteit Groningen. De groep onderzocht hoe samenlevingen destructief gedrag, zoals roken, hebben weten te veranderen in gezonder gedrag. Het onderzoek van Jager en zijn collega’s past daarmee naadloos in het universitaire speerpunt Sustainable Society. De onderzoekers publiceerden hun bevindingen onlangs in het wetenschappelijke tijdschrift Science.

Wander Jager
Wander Jager

Waar nog niet lang geleden bijvoorbeeld binnen universiteiten driftig werd gepaft in de kantoren, zie je tegenwoordig nog maar een enkeling schielijk een sigaretje scoren in de buitenlucht. Het doorgronden van de achterliggende sociale dynamiek en het identificeren van dergelijke omslagpunten van sociale normen kan bijdragen aan beleidsvorming, bijvoorbeeld op het gebied van vervoer of voeding en leefgewoonten, en daarmee bijdragen aan een duurzamer samenleving.

Plotselinge kanteling

Gedragsverandering in samenlevingen is meestal een langzaam proces dat meerdere generaties in beslag neemt, ook als het om slechte gewoonten gaat die soms zelfs dodelijk voor ons zijn. Een team van economen, psychologen en ecologen keek naar veranderingen in sociale normen waarbij juist sprake was van een plotselinge kanteling van groepsgedrag. Het achterhalen van de oorzaken van dergelijke omslagpunten kan leiden tot een effectievere aanpak van sociaal gevoelige gedragingen die een rol spelen bij bijvoorbeeld klimaatverandering, het verlies van biodiversiteit en ongelijkheid tussen mannen en vrouwen.

Zichtbaarheid

De zichtbaarheid van het nieuwe gewenste groepsgedrag speelt een grote rol, concluderen de onderzoekers. Hoe zichtbaarder de gedragingen, hoe groter de kans dat een nieuwe sociale norm zich snel verspreidt. Antirookwetgeving voor de horeca in Noorwegen, Zweden en Groot-Brittannië leidde er toe dat mensen buiten ging roken, waardoor buiten roken razendsnel uitgroeide tot de nieuwe sociale norm, ook in privésituaties.

Jager: ‘Een mooi voorbeeld is het verkeerscirculatieplan dat eind jaren ’70 in Groningen werd ingevoerd. Op alle fronten deed de overheid zijn best om het gebruik van fietsen in de binnenstad te stimuleren. En inmiddels is het voor de lokale gemeenschap volstrekt “normaal” om dat doen, terwijl buitenstaanders eerst vreemd opkijken van al die fietsers.’

Ecologie

‘Het fenomeen van de zogenoemde tipping points (kantelpunten) is in de ecologie veelvuldig onderzocht. Wij hebben nu geprobeerd om die theorie te vertalen naar de menselijke soort’, zegt Jager, directeur van het Groningen Center for Social Complexity Studies. ‘Het onderzoeksteam bestond uit een grote groep mensen uit heel diverse disciplines, maar we zijn erin geslaagd om een gemeenschappelijke basis te vinden voor het onderzoeken van de complexiteit van gezamenlijke veranderingsprocessen.’

‘Bij de meeste gedragingen waarbij sociale invloed sterk is, kun je verwachten dat er tipping points zijn. Dat biedt mogelijkheden voor beleidsmakers. Hoe meer kennis je hebt van de sociale dynamiek van de gemeenschap, hoe beter je acties kunt inzetten en hoe makkelijker het wordt om te sturen. Ik vergelijk het weleens met een zeilschip dat overstag gaat. Hoe beter je kennis van en gevoel voor de situatie, hoe beter je kunt anticiperen.’

Adaptief beleid

‘Een belangrijk gevolg van dit onderzoek kan zijn dat beleid op een meer adaptieve manier wordt ingevoerd, waarbij je dus heel goed volgt wat erin het systeem gebeurt en het veranderingsproces dynamisch begeleidt. Dat is bij vrij veel bestaand beleid nog niet gebruikelijk. Ons onderzoek roept ook de vraag op op welk niveau beleid moet worden bepaald. In situaties waarbij tipping points een rol spelen moet dat misschien wel meer op lokaal niveau gebeuren, zoals in het voorbeeld van fietsstad Groningen.’

Meer informatie

URL FEB
AACSB EQUIS logos
Laatst gewijzigd:29 februari 2024 10:02
View this page in: English

Meer nieuws