Prof.dr. Machiel Mulder: ‘Subsidies voor wind- en zonne-energie hebben geen positief milieueffect, en zijn slecht voor de elektriciteitsmarkt’

Subsidies voor duurzame energie zoals wind- en zonne-energie verminderen de CO₂-uitstoot niet zolang er ook een systeem voor emissiehandel bestaat. Bovendien verstoren deze subsidies de Europese elektriciteitsmarkt en brengen zij de leveringszekerheid in gevaar. Dat betoogde FEB econoom Machiel Mulder tijdens zijn oratie op dinsdag 11 maart 2014. Hij stelt dat overheden middelen effectiever kunnen inzetten door fundamenteel onderzoek naar energiebesparing en duurzame energie te stimuleren.

Mulder: ‘Het aandeel duurzame energie groeit, met als voornaamste doel de CO₂-emissies verlagen vanwege de klimaatproblematiek. Overheden stimuleren duurzame energie onder andere door subsidies te geven. Het bekendste voorbeeld is waarschijnlijk de subsidie op zonne-energie in Duitsland, waarbij producenten een gegarandeerde vergoeding ontvangen voor geleverde zonnestroom.’

Geen milieuvoordeel

‘Op het eerste gezicht lijkt het milieu de grote winnaar van deze investeringen in duurzame energie. Het tegendeel blijkt het geval. De Europese Unie heeft namelijk een Europees Systeem van Emissiehandel (ETS) opgezet om de CO₂-uitstoot te beperken: er is een beperkt aantal CO₂-rechten beschikbaar, vervuilende bedrijven moeten rechten bijkopen op de markt, terwijl bedrijven die weinig uitstoten hun overgebleven emissierechten kunnen verkopen.’

‘Energiebedrijven investeren nu met subsidie in zonne-energie, en verkopen vervolgens hun emissiecertificaten, waardoor de prijs van CO₂ laag blijft. Voor vervuilende bedrijven is het daardoor spotgoedkoop om extra certificaten bij te kopen. Netto heeft het subsidiëren van groene energie daarom geen resultaat op de CO₂-emissies.’

Verstoring van de markt

‘De subsidies op duurzame energie leiden echter tot ernstige verstoring van de energiemarkt, omdat de prikkel voor energiebedrijven om in te spelen op de energievraag wegvalt. De prijs van een eenheid zonne- of windstroom kan zelfs tot nul dalen, omdat de kosten voor de molen of panelen al gemaakt zijn. De productie zelf kost vrijwel niets. Maar energiebedrijven ontvangen wel een gegarandeerde vergoeding en blijven daardoor investeren in duurzame energie. Het is voor hen gratis winst. Dat leidt tot overcapaciteit en grote prijsverschillen tussen bijvoorbeeld Nederland en Duitsland, waar Aldel last van had. Je helpt met deze subsidies de Europese elektriciteitsmarkt om zeep.’

Leveringszekerheid

‘Tegelijkertijd brengt de eenzijdige focus op duurzame energie ook de leveringszekerheid in gevaar. Doordat de stroomprijzen heel laag zijn, zullen energiebedrijven niet meer investeren in gas- of kolencentrales. En die centrales zijn wel nodig om een goede leveringszekerheid te waarborgen. Het aanbod van wind- en zonnestroom fluctueert immers sterk en is nauwelijks stuurbaar. Als niet waait of als de zon niet schijnt, zijn centrales nodig om in de vraag te voorzien.’

Alternatief beleid voor minder CO₂ uitstoot

‘Dit betekent echter niet dat overheden niets kunnen doen om CO₂-emmissies te beperken. CO₂-uitstoot is een mondiaal probleem. Het grootste effect bereik je dan ook door investeringen te doen die goed zijn voor het milieu en waar de hele wereld van kan meeprofiteren. Fundamenteel onderzoek naar energiebesparing, zoals schonere auto’s, betere cv-ketels en nieuwe isolatietechnieken bijvoorbeeld. Of onderzoek naar efficiëntere omzettingtechnieken van motoren en energiecentrales. Als zulke kennis openlijk beschikbaar komt, heeft iedereen in de wereld daar profijt van en doe je echt iets aan de beperking van de wereldwijde CO₂-uitstoot.’

Curriculum Vitae

Prof.dr. Machiel Mulder (1960, Schoonebeek) is bijzonder hoogleraar Regulering van Energiemarkten aan de Rijksuniversiteit van Groningen. De leerstoel is ingesteld door de Energy Academy Europe. Naast zijn functie aan de universiteit is hij verbonden aan de Autoriteit Consument en Markt (ACM) als specialist Reguleringseconomie. Daarvoor werkte hij onder andere bij de Nederlandse Mededingingsautoriteit (NMa) en het Centraal Planbureau.

Lees de vollediger oratie: ‘Balanceren in onzekerheid; zoektocht naar de optimale regulering’. (is niet meer beschikbaar)